TÜRKÇE SES BİLGİSİ

Sesbirim olan seslerin iki eğik çizgi arasında kullanılmasını eğik çizgiler, ögenin eski ve yeni biçimlerini eğik çizgiler, etimoloji yapılmasını yıldız işareti, eklerin bağımsız olarak kullanılmadığında yani sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılmasını tire işareti sağlamaktadır. Alternasyon işareti, eş zamanlı kullanımları olan dil ögeleri için gösterilmektedir. Bu nedenle yanıt C’dir.

Adet sayı anlamına gelmektedir. Düzeltme işareti aldığında gelenek anlamına gelir. Aşık kemik anlamına gelir. Düzeltme aldığında aşık olan anlamına gelir. Adem yokluk demektir düzeltme işareti aldığında insanoğlu anlamına gelir. Hala babanın kız kardeşi anlamına gelir. Düzeltme işareti aldığında henüz anlamına gelmektedir. Asker sözcüğü düzeltme işareti almamaktadır. Bu nedenle cevap D’dir.

Dilcilik açısından sözlü dil önceliklidir. Dilin yeni anlamlar türetebilmesi üretken olmasıyla ilgilidir. Dilin farklı gerçekleşme biçimlerinin her biri varyant olarak ifade edilir. Diller diğer yönleri gibi sesleri açısından üstünlük veya zayıflık anlamında karşılaştırılamaz. Bu nedenle doğru cevap E’dir.

Yansımada sözcüklerden bir nedenlilik ilişkisinden bahsedilir. Yavaş konuşma gibi. Dille ilgilidir. Konuşma da dil ile ilgilidir. Çizgisellik de fiziksel seslerin çıkarılış özelliğidir. Dil göstergesidir. Sesler de dil ile ilgilidir. İkon görsel bir göstergedir. Bu nedenle doğru cevap B’dir.

Fonoloji zihinsel dil bilgisindeki kurallarla ilgilenir. Seslerin bir dilin ses sistemi içindeki işlevlerine odaklanır. Temel sorusu bir sesin belli bir dilin ses sisteminde anlam ayırıcı işlevinin olup olmadığı, bir dildeki ses arasındaki farkın anlamı ayırıp ayırmadığıdır. Fonetiğin aksine belli bir dildeki seslerin o dildeki işlevlerini, birbiriyle etkileşimlerini, diziliş ve değişim kurallarını inceler. Konusu gerçek sesler değil, soyut seslerdir. Fonetik, insan dilindeki tanımlanabilen, gerçek sesleri inceler. Bunu yaparken herhangi bir dile bağlı kalmaz. Genel olarak sesler nasıl çıkarılmaktadır, boğumlanma özellikleri nelerdir; ölçülebilir akustik dalgalar olarak fiziksel özellikler nelerdir, üretilmelerindeki fiziksel ilkeler ve sesletim süreleri nedir? gibi sorulara cevap arar. Bu nedenle cevap D’dir.

Ses bilgisinin inceleme alanları, ses, harf, seslerin anlam ayırıcı özelliği, sesbirim, ünlüler, ünsüzler, sesdizim, ünlü ve ünsüzlerle ilgili kurallar, sesler arasındaki etkileşimler, ses değişimleri, ses olaylarıdır. Söyleyiş sesbilimi ise sesbilimimi inceleme alanıdır. Bu nedenle cevap A’dır.

Alemdeki a normal a ile bayrak anlamına gelir. Ön a ile dünya anlamına gelmektedir. Bu nedenle cevap B’dir.

Yan sözcüğü hem yanmak hem de bir yön anlamına gelir. Bu nedenle doğru cevap D’dir.

Transkripsiyon, yazıyı aktarma olarak adlandırılır. Bilinmeyen, yaygın olmayan bir alfabeyle yazılmış bir metni ses değerlerini koruyarak yorumlu bir biçimde, bilinen bir alfabeye, çoğu zaman Latin harferine aktarmak anlamında da kullanılır. Standart yazım kullandığı yollardan biridir. Yazıya aktarma ön yorumla mümkündür. Başka bir açıklama yapılmamışsa transliterasyonda harfler, transkripsiyonla karışmamaları için büyük harfle yazılır. Eğer Arap alfabesinde olduğu gibi harekeler varsa, bunlar küçük harfe gösterilirler.

Türkçede bilimsel çalışmalarda değişken sesleri göstermenin 2 yolu vardır. Birinci yol bütün değişkenleri ayrı ayrı yazmaktır. Bu yapılırken ekin sahip oldugu ünlü ve ünsüzlere göre farklı alternatifler ortaya çıkar. İkinci yolu ise eklerin bütün varyantlarını yazmak yerine hepsini temsilen semboller kullanmaktır. Burada alışılmış uygulama, değişken seslerin temsilen büyük harfle verilmesidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

"-mış, -miş, -muş, -müş" ekleri -mXş sembolü ile ifade edilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Eklerin bağımsız olarak kullanılamadıklarını, ancak bir sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılabileceğini göstermek için bitişme yerine bir çizgi konur. Ek, eğer isim türeten bir ek ise isimler cümlede yalın olarak da kullanılabildikleri için çizgi sadece ekin başına getirilir. Eylemden eylem türeten bir ek ise hem başına hem de sonuna tire konur.

Yıldız İşareti: * Eğer etimoloji yapılıyorsa önüne yıldız konan sözcük, tarihi kaynaklarda belgelenmemiş ama öyle olması ge- rektiği varsayılan biçimi gösterir.

Gelişme İşaretleri: < > dil incelemelerinde ele alınan ögenin eski ve yeni biçimlerini, bir başka ifade ile gelişimini gösterir.

Eğik Çizgiler: // Ses bilgisi araştırmalarında dillerden bağımsız olarak, seslerin köşeli parantez içinde, bir dilin sesbirim olan seslerinin ise iki eğik çizgi arasında verilmesi alışılmış bir durumdur.

Alternasyon İşareti: ~ eş zamanlı kullanımları olan dil ögelerini, yani dilde aynı anda var olan biçimleri göstermek için kullanılır.

Ayrıca dil, bir iletişim aracı’dır. Dilin işlev açısından en önemli yönü budur.

Günümüzdeki biçimde yazım 1928 yılında Latin alfabesine geçilmesinden sonra geliştiği için Türkçenin yazımı oldukça yeni sayılır.

Aralarında gösteren-gösterilen ilişkisi bulunan her nesne ya da durum bir göstergedir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, gösterge ilişkisinin oluşabilmesi için bir gösteren ve bir gösterilen gereklidir. Göstergeler kendiliğinden oluşabileceği gibi üzerinde anlaşmaya varılarak da oluşturulabilir. Örneğin gökte siyah yağmur bulutlarının oluşması bir gösterendir. Gösterdiği, yani gösterilen ise yağmur yağacağıdır. Bu durumda aradaki gösterge ilişkisi doğal- dır, yani insan tarafından belirlenmemiştir. Trafik lambaları ise üzerinde anlaşmaya varılmış bir göstergedir. Hangi renk ışık yandığında sürücü ve yayaların nasıl davranacağı üzerinde daha önceden anlaşmaya varılmıştır.

Fonolojinin temel sorusu, bir sesin belli bir dilin ses sisteminde anlam ayırıcı işlevinin olup olmadığı, bir dildeki iki ses arasındaki farkın anlamı ayırıp ayırmadığıdır.

1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı kanunla kabul edilen bugünkü Türk alfabesinde sekizi ünlü, yirmi biri ünsüz harf olmak üzere toplam 29 harf vardır.

Eklerin bağımsız olarak kullanılamadıklarını, ancak bir sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılabileceğini göstermek için bitişme yerine bir çizgi konur. bu da "Tire" dir.