TÜRKÇE SES BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 32

"-iver-" ile oluşturulan birleşik eylemlerde vurgu birinci eylemin ilk hecesinde ise tezlik, eğer son hecesinde, yani -iver’in ilk hecesinde ise özensizlik, başkası için bir şey yapma gibi anlamlar dile getirilir: SÖYleyiverdi “Çabucak söyledi”, söyleYİverdi “Öylesine söyledi”. Doğru cevap A'dır.

"efendim" sözcüğü “Anlamadım, tekrar eder misiniz?” anlamında kullanılacaksa yükselen tonla, çağrıya karşılık olacaksa düz tonla, bir söze başlanacaksa alçalan tonla söylenir. Doğru cevap E'dir.

"Geldi. Geldi mi? Geldi mi gideriz." örneklerimizi incelediğimizde "Geldi" örneğinde sonda düşen bir ezgi vardır. Bu ezgi cümlenin bittiğini gösterir. "Geldi mi" örneğinin sonunda ise önce yükselip sonra düşen bir ezgi vardır ve bu ezgi, soru cümlesine işaret eder. Buna karşılık aynı sözcük üçüncü cümlede ana cümleyi bitirmez. Yükselen ton cümlenin bitmediğine işaret eder. Doğru cevap A'dır.

Sadece "keleBEK" kelimesinin vurgusu doğru olarak verilmiştir.

"Ton" bir hecede titreşim sayısının yüksekliği veya düşüklüğü, bir hecenin tiz ya da pes söylenmesi olarak tanımlanır.

I. maddede verilen bilgi doğrudur. İlk defa Benzing (1941) tarafından dile getirilen ve en tatminkâr olan görüşe göre sözcüklerin birinci hecelerinde sabit olan bir vurgu vardır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru yanıt E seçeneği.

Türkçe kökenli, iki heceli yer adlarında vurgu ilk hecededir. Örneğin, GÖLcük, KAyaş, SÖğüt vb. Doğru yanıt C seçeneği.

A ve E aynı olguya göndermektedir ve sorunun cevabı değildir. Doğru cevap C olup özellikle ünlüleri ama bu arada /k, g, l / ünsüzlerini de ilgilendirmektedir.

Türk dili araştırmaları -n, -s, ve -ş seslerini bağlama sesi olarak kabul etmemekte, ortaya çıkışlarını dilin tarihsel gelişimi içinde çeşitli nedenlere bağlamaktadırlar. Tek bağlama sesi -y olup, doğru cevap da E'dir.

Bu kurallardan yalnızca A doğrudur. E bunun tersidir, diğerleri ise yanlış bilinen kuralı çürüten olguların farklı biçimlerde söylenişinden ibarettir.

Bazı Türkçe kökenli sözcüklerde önlük-artlık uyumunun olmaması sözcüğün tarihsel süreç içinde uyumdan çıkmış olmasıdır. Eski Türkçede “karındaş” günümüz Türkçesinde “kardeş” biçimini almıştır. Doğru cevap A’dır.

Ünlüyle biten heceler açık hece, ünsüzle biten hecelere kapalı hece denir. “ya-zı-lım” her iki hece türünü de barındırır. Doğru cevap B’dir.

Türkçede söz başında iki ünsüz yan yana bulunmaz. “klima” Türkçe bir kelime değildir. Alıntı sözcüklerde Türkçe sözcüklerde kullanılmayan /vk/, /yt/, /yn/ ünsüz çiftleri görülebilir. “sevk, lakayt, ebeveyn” Türkçe sözcükler değildir. Türkçe sözcüklerde, hece sonunda belli ünsüz çiftleri bulunabilir. “-rp” onlardan biridir. Doğru cevap C’dir.

Ünlüyle biten hecelere açık hece, ünsüzle biten hecelere ise kapalı hece denir. Okul sözcüğünün hece yapısı o-kul olduğuna göre, ilk hecenin bir ünlüden oluştuğu ve açık hece olduğu açıktır. Diğer sözcüklerdeki tüm heceler ünsüzle biter: kav-şak, sar-sıl, sark, ev-ril. Öyleyse bu sözcükler kapalı heceler içermektedir. Doğru cevap B’ dir.

Bağlama Ünlüsü: Bağlama ünlüsü, ünsüzle biten bir sözcüğe, köken olarak ünsüzden ibaret veya çift ünsüzle başlayan bir ekin gelmesi sonucu Türkçede hece sonunda bulunamayan bir ünsüz çiftinin ortaya çıkması durumunda, araya giren ünlüye denir. (benim) anne-m ve (benim) el-i-m örnekleri karşılaştırılırsa, anne sözcüğünün birinci kişi iyelik ekini -m olarak aldığı görü­lür. Oysa el sözcüğüne aynı ek getirildiği zaman araya bir i sesi girer. Bunun nedeni hece sonunda -lm ünsüz çiftinin bulunamamasıdır. Saçım sözcüğü de benzer bir yapıya sahiptir. *Şaçm sözcüğündeki hece sonunda yer alan -çm ünsüz çiftinden kaçınmak için araya bir ünlü girer: saç-ı-m. A şıkkında bir bağlama sesi bulunmamakta; B, D, E şıklarında ise sırasıyla /s/, /y/, /n/ bağlama ünsüzleri kullanılmıştır. Doğru cevap C' dir.

Türkçe sözcüklerde, hece sonunda ancak belli ünsüz çiftleri bulunabilir. -ls, -vk, -ns, -yt bu çiftlerden değildir. Bu çiftlere alıntı sözcüklerde rastlanır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Eski Türkçedeki töpü sözcüğü Türkçe kökenli bir sözcüktür. Bu sözcük tarihsel süreç içerisinde ses değişikliklerine uğrayarak değişmiştir. Doğru cevap C'dir.