TÜRKÇE SES BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 18

"şüKÜR" sözcüğündeki vurgu, sözcük ek aldığı takdirde yer değiştirir: ŞÜKretmek, ŞÜKretti. Yalnız ünlü nöbetleşmesi olmazsa, sözcüğün vurgusu değişmez: zeHİR - zeHİR etmek, zeHİR olmak. Doğru cevap B'dir.

Uzunluk, Türkçe ve alıntı sözcüklerde sesli harfin farklı söylenildiğinde farklı anlamlara gelmesidir. Vurgu, sözcükte bir hecenin diğerlerine göre daha belirgin söylenmesidir. Durak, bir metni oluşturan sözcük sınırlarını, öbek sınırlarını, ögeleri veya cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Bir konuşma zincirinde hece, sözcük kökleri ve eklerle sözcükleri kapsayan ton ve değişmelerin tümü ezgiyi oluşturur. Ton ise bir hecede titreşim sayısının yüksekliği veya düşüklüğü, bir hecenin tiz ya da pes söylenmesi olarak tanımlanır. Doğru cevap D'dir.

Vurguyu kısaca “sözcükte bir hecenin diğerlerine göre daha belirgin söylenmesidir” biçiminde
tanımlayabiliriz.

Dil incelemelerinde, parçalanabilen ögelerden ayrı düşünülemeyen vurgu, ezgi, durak, ulama, ton, uzunluk gibi konuşma dilinin vazgeçilmez ögelerini göstermek için prosodi, parçalarüstü sesbirimler gibi terimler kullanılmaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

I ve IV. maddelerde verilen bilgiler doğru değildir. Çünkü adlar, sıfatlar, zamirler ve çok heceli, birleşik olmayan eylem gövdelerinde vurgu son hece üzerindedir.  Abartma sıfatları ile zarfların vurgusu ilk hecededir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru yanıt E seçeneği.

Dört heceli Türkçe yer adlarında vurgu ikinci hece üzerindedir. Doğru yanıt D seçeneği.

Küçültme ekleri vurgulanmayan eklerdendir. Doğru yanıt E seçeneği.

Sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak ünlü varsa sonraki hecelerde ya dar-yuvarlak ya da düz-geniş ünlü olur. O halde 2 yanlış, diğer ifadeler doğrudur. Dolayısıyla, sorunun doğru cevabı B'dir.

-gi / -ki, -cü/ -çi, - da / -ta eklerinin başındaki ünsüz, sözcüğün son sesinin (ünlü ya da ünsüz) ötümlü ya da ötümsüz oluşuna göre değişir. Buradaki ses uyumu, "ötümlülük-ötümsüzlük uyumu"dur ve doğru cevap D'dir.

Bileşik sözcükler de (A ve E), Arapça-Frasça kökenli sözcükler de (B ) Türkçenin hece yapısına uygun olarak hecelenmeliydi. B'deki örnekte ise Batı kökenli sözcüğün heceleme biçimi korunur. O halde, yalnızca D doğrudur.

/a/, /ı/, /o/, /u/ ünlüleri art damak, /e/, /i/, /ö/, /ü/ ünlüleri ise ön damak sesleridir. Doğru cevap C’dir.

Ünlüyle biten heceler açık hece, ünsüzle biten hecelere kapalı hece denir. “ya-zı-lım” her iki hece türünü de barındırır. Doğru cevap B’dir.

Türkçede söz başında iki ünsüz yan yana bulunmaz. “klima” Türkçe bir kelime değildir. Alıntı sözcüklerde Türkçe sözcüklerde kullanılmayan /vk/, /yt/, /yn/ ünsüz çiftleri görülebilir. “sevk, lakayt, ebeveyn” Türkçe sözcükler değildir. Türkçe sözcüklerde, hece sonunda belli ünsüz çiftleri bulunabilir. “-rp” onlardan biridir. Doğru cevap C’dir.

Sözcüğe ek gelmesi durumunda, ekin ön ünlülü mü yoksa art ünlülü mü olacağı sözcüğün son hecesinin niteliğine bağlıdır. “de-ri” kelimesinin son ekinde ön damak ünlüsü olduğundan ek, ön damak ünlüsünü barındırabilir. Doğru cevap D’dir.

Ötümlü ve ötümsüz varyantları olan bir ekin, ünlülerden ve ötümlü ünsüzlerden sonra ötümlü ünsüzle başlayan, ötümsüz ünsüzlerden sonraysa ötümsüz ünsüzle başlayan biçimlerinin gelmesine ötümlülük- ötümsüzlük uyumu denir. Buna göre “geçdi” sözcüğünün “geçti” olarak yazılması gerekir. “Doğru cevap B’dir.

Bir solukta çıkarılan ses veya seslerin bütününe hece denir. Daha önce de geçtiği gibi Türkçede hece çekirdeğini ünlü oluşturur. Heceyi ünlü kurar ve sadece ünlüler tek başlarına hece olabilir. Her ünlü, varsa kendinden önce gelen ünsüzü ve kendinden sonra gelen tek veya iki ünsüzü kurduğu hecenin içine alır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır. Çünkü Türkçede bir hecede sadece bir ünlü bulunabilir. Birleşik sözcükler dışında, iki ünlü iki ayrı hecede yan yana gelmez. Türkçe kökenli sözcüklerde uzunluk, /ğ/ sesinin bulunduğu durumlar başta olmak üzere ikincil olarak gerçekleşir. Söz başında akıcı ünsüzler bulunmaz, sızıcı ünsüzler de az sayıda bulunabilir.

Eski Türkçedeki töpü sözcüğü Türkçe kökenli bir sözcüktür. Bu sözcük tarihsel süreç içerisinde ses değişikliklerine uğrayarak değişmiştir. Doğru cevap C'dir.

/a/, /e/, /o/, /ö / ünlüleri geniş ünlüler, /ı/, /i/, /u/, /ü/ ünlüleri ise dar ünlülerdir. Birinci gruptaki ünlülerin ikinci gruptaki ünlülere dönüşmesine ünlü daralması adı verilmektedir. Doğru cevap A’dır.