TÜRKÇE SES BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 24

Eğer etimoloji yapılıyorsa, önüne yıldız konan sözcük tarihi kaynaklarda belgelenmemiş ama öyle olması gerektiği varsayılan biçimi gösterir.

Bu işaretler dil incelemelerinde ele alınan ögenin eski ve yeni biçimlerini, bir başka ifade ile gelişimini gösterir.

Transkripsiyon ayrıca bilinmeyen, yaygın olmayan bir alfabeyle yazılmış bir
metni ses değerlerini koruyarak yorumlu bir biçimde, bilinen bir alfabeye, çoğu zaman Latin harerine aktarmak anlamında da kullanılır.

Türk alfabesinde sekizi ünlü, yirmi biri ünsüz harf olmak üzere toplam 29 harf vardır.

'Sol' notasının sonundaki /l/ ön damak sesidir. Bu sözcüğü sol (yön adı) sözcüğünden ayıran tek özellik /l/ ünsüzünün ön damak ünsüzü olmasıdır.

Dillerde, yazılışları veya söylenişleri aynı olan ve hiçbir işaret kullanılmadığı hâlde dilin doğal konuşurları tarafından asla karıştırılmayan yığınla örnek bulunur: ben, sağ, yüz, kır. E seçeneği yazılışta aynı görünse de farklı anlamı için farklı söylenmelidir.

İlk sözcük art ünlülü, ikinci sözcük ön ünlülü ekler almaktadır. Ancak
Latin kökenli Türk alfabesinde ön a sesi için ayrı bir harf belirlenmemiştir. Bunun nedeni ön a sesinin Türkçe kökenli sözcüklerde bulunmayışıdır.

Bir dilin alfabesinde her harfin gösterdiği ses, sesbirim olmayabilir. /ğ/
sesi Türkçede anlam ayırıcı bir öge, yani bir sesbirim olmadığı hâlde alfabede bir harfle karşılanır.

Dil biliminin insan dilinin sesleriyle ilgilenen iki farklı kolu vardır: fonetik ve fonoloji.

Yalnızca B seçeneği doğru bir örnektir: Sözcük kökü ünlüyle bittiği için ekler arasına kaynaştırma sesi gerektirir. A yanlıştır çünkü sözcük kökü ünsüzle bittiği için ek önünde kaynaştırma sesine gerek yoktur. C ve D söz konusu ekin sembolünün (-DA) eksik verildiğini kanıtlayacak örneklerdir, birinin elenmesi ötekinin de yanlışlığını gösterir zaten. Sembollerin işlevini anlayan kişi E seçeneğini eler çünkü bu ekteki son ses hiçbir örnekte değişmez: mXş.

Doğru seçenek D'dir: Eylemden eylem türeten bir ek olduğu için - Xş ekinin hem başına hem de sonuna da çizgi konur. Sözcük kökünün önüne çizgi konamayacağına göre, A ve E seçenekleri kabul edilemez örneklerdir. B'de bu kurala uymayan bir örnek vardır, elenir. C'de ise kök ve ekler zaten doğru bölünmemiştir.

Bu örneklerden yalnızca C yanlıştır çünkü "alternasyon" işareti olan ~ dilde eşzamanlı olarak kullanılan birden çok birimi göstermek için kullanılır. Bu işaret, örneğin, "omuza~omza" çiftiyle kullanılsaydı, doğru olurdu.

B, göstergenin tanımına aykırıdır; A ve C esasen insanların ürettiği yani doğal olmayan göstergeleri tanımlamaktadır, E göstergelerin birbirine çevrilebileceği bilgisine ters düşmektedir (ateş ölçmek için kullanılan bir derecedeki rakamlar gibi). Doğru cevap C'dir: insan bedeninin tepkilerinin yani doğanın benimle iletişim kurma gibi bir isteği/ niyeti/zorunluluğu yoktur.

Dildeki sınırlı sayıda sesbirimin o dilin hece yapılarının imkan verdiği ölçüde ve her dilin kendi kurallarına uygun olarak hayali bir çizgi üzerinde art arda gelmesiyle yeni anlamlı birimler (sözcük, türemiş sözcük, cümle...) oluşur. Bu da dil göstergesinin çizgiselliğiyle mümkündür.

Ses: gerçek fiziki olgu; Sesbirim: dilde anlam ayırıcı işlev gören soyut birim; Alofon/ alt sesbirim: aynı sesbirimin anlam ayırma işlevi olmayan farklı söyleniş biçimleri.

Yalnızca B seçeneğinde, en küçük çift oluşturan iki sözcük birbirinden /c/ ve /ç/ sesbirimleri arasındaki fark sayesinde ayrılır. Bu iki sözcüğü oluşturan diğer sesler ortaktır. Bu durumda A seçeneğinden başka örnek yoktur ama A doğru cevap olamaz çünkü Türkçe'de "cember" diye bir sözcük yoktur, bu da zaten yıldız işaretiyle belirtilmiştir.

Ses ve sesbirim ayrı kavramlardır o halde A yanlıştır. Ses ve harf çok farklı birimlerdir, birebir karşılık aranamaz, B ve E bu yüzden yanlıştır. /l/, /g/, /k/ ünsüzleri Türkçenin sesbirimleridir ancak bu sesbirimlerin birer değişkesi olan öndamaksıl ünsüzler yabancı dillerden alınan sözcüklerde art ünlülerin yanında bulunabilir (lale, gol) ; o halde D yanlıştır. C doğru cevaptır: ğ ile gösterilen ses ön ünlülerle /y/ sesini verir, diğer konumlarda yalnızca yanındaki ünlüyü uzatma işlevi vardır ve anlam ayıracak şekilde kullanılmaz.