TÜRKÇE SES BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 22

Türkçede bilimsel çalışmalarda değişken sesleri göstermenin 2 yolu vardır. Birinci yol bütün değişkenleri ayrı ayrı yazmaktır. Bu yapılırken ekin sahip oldugu ünlü ve ünsüzlere göre farklı alternatifler ortaya çıkar. İkinci yolu ise eklerin bütün varyantlarını yazmak yerine hepsini temsilen semboller kullanmaktır. Burada alışılmış uygulama, değişken seslerin temsilen büyük harfle verilmesidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

"-mış, -miş, -muş, -müş" ekleri -mXş sembolü ile ifade edilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Eklerin bağımsız olarak kullanılamadıklarını, ancak bir sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılabileceğini göstermek için bitişme yerine bir çizgi konur. Ek, eğer isim türeten bir ek ise isimler cümlede yalın olarak da kullanılabildikleri için çizgi sadece ekin başına getirilir. Eylemden eylem türeten bir ek ise hem başına hem de sonuna tire konur.

Ayrıca dil, bir iletişim aracı’dır. Dilin işlev açısından en önemli yönü budur.

Günümüzdeki biçimde yazım 1928 yılında Latin alfabesine geçilmesinden sonra geliştiği için Türkçenin yazımı oldukça yeni sayılır.

Aralarında gösteren-gösterilen ilişkisi bulunan her nesne ya da durum bir göstergedir. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, gösterge ilişkisinin oluşabilmesi için bir gösteren ve bir gösterilen gereklidir. Göstergeler kendiliğinden oluşabileceği gibi üzerinde anlaşmaya varılarak da oluşturulabilir. Örneğin gökte siyah yağmur bulutlarının oluşması bir gösterendir. Gösterdiği, yani gösterilen ise yağmur yağacağıdır. Bu durumda aradaki gösterge ilişkisi doğal- dır, yani insan tarafından belirlenmemiştir. Trafik lambaları ise üzerinde anlaşmaya varılmış bir göstergedir. Hangi renk ışık yandığında sürücü ve yayaların nasıl davranacağı üzerinde daha önceden anlaşmaya varılmıştır.

Fonolojinin temel sorusu, bir sesin belli bir dilin ses sisteminde anlam ayırıcı işlevinin olup olmadığı, bir dildeki iki ses arasındaki farkın anlamı ayırıp ayırmadığıdır.

1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı kanunla kabul edilen bugünkü Türk alfabesinde sekizi ünlü, yirmi biri ünsüz harf olmak üzere toplam 29 harf vardır.

Eklerin bağımsız olarak kullanılamadıklarını, ancak bir sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılabileceğini göstermek için bitişme yerine bir çizgi konur. bu da "Tire" dir.

Ses grubunu temsilen kullanılan işaretler ve açılımları şöyledir:
A: a, e
I: ı, i
U: u, ü
X= ı, i, u, ü
C = c, ç
D = d, t
K = ķ ve k (art damak ve ön damak k sesleri)
G = ġ ve g (art damak ve ön damak g sesleri)

Gelişme işaretleri dil incelemelerinde ele alınan ögenin eski ve yeni biçimlerini, bir başka ifade ile gelişimini gösterir.

Alternasyon işareti (~), eş zamanlı kullanımları olan dil ögelerini, yani dilde aynı anda var olan biçimleri göstermek için kullanılır.

Dillerdeki değişme ve gelişmeler de dili konuşan topluluğun az veya çok oranda katılmasıyla gerçekleşebilir. Herhangi bir topluluktan bir kişi dili tek başına dönüştüremez. Bu nedenle dil toplumsal bir olgudur. Diğer şıkların hepsi de dil ile ilgili yanlış bilgilerdir.

Söyleyiş Ses Bilimi, seslerin çıkarılışı sırasında konuşma organlarının durumunu, seslerin boğumlanma biçimlerini inceler ve sesleri bu açıdan sınıflandırır.

Bir sesin oluşması sürecine herhangi bir şekilde katılan organlara ses aygıtı denir. Bunlar akciğerler, diyafram, nefes borusu, ses telleri, küçük dil, burun, damak, dil, diş, dudak vb.dir.

Transliterasyon için harf çevrimi terimi kullanılır.

Sesbirimi haricindeki şıklar dilsel göstergelerde sınırlı da olsa nedenliliklerden biridir.

Bugün Türkçenin yazımında kullanılan alfabe her sese bir harf denkliğine büyük oranda uyulan bir sesçil alfabedir. Bu alfabe eski Fenike-Yunan-Latin çizgisinde gelişmiş bir alfabeye dayanır. Alfabe adı da Yunancada, bu alfabenin ilk iki harfine verilen alpha ve beta adlarının birleşmesinden oluşmuştur. Türkçede alfabe için alfabenin ilk üç sesinden oluşan abece terimi de kullanılmaktadır. Türkçeden önce pek çok Batı dili zaten bu alfabeye dayanan yazı sistemleri ile yazılmaktaydı. 1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı kanunla kabul edilen bugünkü Türk alfabesinde sekizi ünlü, yirmi biri ünsüz harf olmak üzere toplam 29 harf vardır.

Büyük yazılan D d ve t seslerini, X ise ı, i, u, ü seslerini temsil etmektedir. Doğru yanıt E.