TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II

Bazı cümleler yapı bakımından olumsuz olmalarına rağmen soru ile olumlu bir anlam kazanır.

Yüklemi isim ya da isim soylu bir kelime veya kelime grubundan meydana gelen ve olumlu yargı bildiren cümleye “olumlu isim cümlesi” denir.

Yüklemi fiil olan ve yargının yapılmadığını, olmadığını bildiren cümleler “olumsuz fiil cümlesi”dir; yani olumsuz fiil cümlelerinde olayın gerçekleşmediği bildirilir.

Yüklemi isim ya da isim soylu bir kelime veya kelime grubundan meydana gelen ve olumsuz yargı bildiren cümleye “olumsuz isim cümlesi” denir. İsim cümlelerinde olumsuzluk, “değil” ve “yok” olumsuzluk sözleriyle sağlanır.

Soru kavramı veren “mi (mı, mu, mü)” ekine soru eki denir. Bu ek, ilgili olduğu kelimeden ayrı yazılır.

Soru sıfatları Ne, nasıl, ne gibi, hangi vb.” gibi isimlerin nitelik ve niceliklerini soru yoluyla öğrenmeyi amaçlayan cevapları da herhangi bir sıfat olan kelimelerdir.

Soru zarfları Ne, nasıl, ne kadar vb.” gibi eylemleri soru yoluyla belirleyen kelimelerdir.

İçinde ünlem bulunan veya ünlem kavramı veren cümleye “ünlem cümlesi” denir. Bu cümleler insanların sevinçlerini, mutluluklarını, özlemlerini, üzüntülerini, heyecanlarını, acılarını, kederlerini, coşkularını, hayretlerini vb. anlatan cümlelerdir. Bu bakımdan ünlem cümlelerinde mutlaka bir düşüncenin anlatılması gerekmez. Çünkü ünlem cümlelerinde bir duygunun dile getirilmesi esastır.

Emir kipi ile kurulan bazı cümleler “dilek, istek, yalvarma, yakarma, üzüntü, beddua” gibi değişik anlam özelliklerine sahiptir.

İçinde ünlem bulunan veya ünlem kavramı veren cümleye “ünlem cümlesi” denir. Bu cümleler insanların sevinçlerini, mutluluklarını, özlemlerini, üzüntülerini, heyecanlarını, acılarını, kederlerini, coşkularını, hayretlerini vb. anlatan cümlelerdir.

A seçeneğinde dinliyorum fiili olumludur. B seçeneğinde merhamettir sözcüğü olumlu isim cümlesi yapar. C seçeneğinde ne…ne olumsuzluk bildirmektedir. D seçeneğinde görmüş sözcüğünü değil sözcüğü olumsuz yapmaktadır. E seçeneğinde yok sözcüğü olumsuzluk bildirmektedir. Doğru yanıt A'dır.

A seçeneği fiil cümlesidir. B seçeneğinde ihtiyardı isimdir, olumludur. C seçeneğinde olumsuz fiil cümlesi bulunmaktadır. D seçeneğinde ne…ne sözü olumsuzluk bildirmektedir. E seçeneğinde değil sözcüğü isme olumsuzluk vermektedir. Doğru yanıt B'dir.

Tutar, sıkar, yol açmıştır, aktardı çekimli fiililerdir, fiili cümleleridir. Tehlikelidir isimdir ve olumludur. Doğru yanıt C'dir.

Doğru yanıt B'dir. Durgundu – oluşmuş gibiydi – vardı isim oldukları için isim cümlesi oluşturmuşlardır. Kalmamıştı – gözüküyordu çekimli fiillerdir ve fiili cümlesi oluşturmuşlardır.

Doğru yanıt D'dir. Anladı ve anladın fiilleri yapıca olumludur, ancak ne …ne bağlaçları cümleyi olumsuz anlama getirmiştir.

Doğru yanıt A'dır. Yaramazlık yapmak olumsuzdur, mi eki onu olumlu yapmıştır. Gerçek soru anlamı yoktur.

Doğru yanıt C'dir. ne kadar : soru zarfı, kaç kişi : soru sıfatı, hangisi : soru zamiri, nasıl : soru zarfı, sen de mi :  soru eki

Doğru yanıt D'dir. Diğerlerinde beddua, ilenme yani olumsuz bir durumla ilgili emir varken D seçeneğinde olumlu bir emir söz konusudur.

Doğru yanıt E'dir. ‘’Adamı evinde bile rahat bırakmadılar’’ cümlesinde şaşkınlık, korku, acıma, seslenme gibi özellikler yoktur. Cümle olumsuz cümledir.

Doğru yanıt D'dir. Acaba hasta mıydınız, yüzünüz sararmış gibiydi de… cümlesi ünlem cümlesi değildir.