TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II

Nazara geldi diyor, kim gördüyse bu hâli.

Allah bilir ama kul da sezer.

Güvenme varlığa, düşersin darlığa.

Koşa koşa geldiler, bahçe kapısının önünde durdular.

Ak gün ağartır, kara gün karartır

Gazetedeki resimleri görünce o kadar şaşırdım ki!

Adam adamdan korkmaz, utanır.

Mezar taşı ile övünülmez.

En âdi eşyayı, öyle biçime getiriyorlar ki, mücevher gibi görünüyor.

Bu gelen köylü, sesinden tanıdım, bir kızdı.

“Sıralı cümle”, arka arkaya sıralanmış basit cümlelerden oluşur. Bu yönüyle bir söz bütünü, bir metin içindeki bütün cümleler, metnin uzunluğu ne olursa olsun, ara larında konuyu tamamlayan bir bütün oluşturmak üzere sıralanmış cümleler hâlinde sayılabilir. Bir gramer birimi olarak sıralı cümleyi ayıran yapı özelliği, cümlelerin sıralama / bağlama edatlarıyla veya bu edat değerindeki virgülle birbirine bağlanmasıdır. Cümleler arasında temel cümle - yan cümle ilgisi değil art arda olma, eş zamanda olma veya karşılaştırma / denkleştirme ilgisi vardır. Sıralanan cümlelerde bağımsız hükümler söz konusudur.

Doğru cevap a'dır.

Sıralarda oturacak yer kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular ve anneler,
hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.
(Peyami Safa)
Bu örnekte iki bağımsız cümle vardır. Birinci cümle “Sıralarda oturacak yer
kalmadığı için yeni gelenler ayakta durdular.” cümlesidir. İkinci cümle ise “Anneler,
hasta çocuklarını dizlerine oturtabilmek için duvar diplerine çömeldiler.” cümlesidir. İki cümle “ve” sıralama bağlacıyla birbirine bağlıdır.

Doğru cevap b'dir.

Bağımlı Sıralı Cümle
Bu cümleler, hem anlam yönünden hem de ögelerinin ortak olmaları yönünden birbirine bağlıdır. Bu cümlelerin yalnız başına kullanılmaları durumunda da bir anlamları vardır; ancak ögelerden bazılarının ortak olduğu görülür. Yani bu cümleler, yalnız başlarına kullanıldıklarında anlamı bulunan ve bir araya gelince de aralarında anlam ilişkisinin yanında ortak cümle ögelerine de sahip olan cümlelerdir.

Doğru cevap c'dir.

Bu yağmur kanımı boğan bir iplik,
Karnımda acısız yatan bir bıçak.
(Necip Fazıl Kısakürek)

Doğru cevap d'dir.

Cümle başı bağlaçları ile birbirine bağlanan ve aralarında bu cümle başı bağlacının işlevine bağlı bir anlam ilgisi bulunan cümlelerin kurduğu cümlelere “bağlı
cümle” adı verilir.

Doğru cevap e'dir.

İster basit ister birleşik yapılı olsun bir cümlede, bazen anlamı daha iyi belirtmek
ve anlama açıklık kazandırmak için, cümlenin içine giren ve cümlenin yapısında
herhangi bir değişiklik yapmayan kelime grubu veya cümle yapısında dil birlikleri
yer alır. Açıklama veya ek bilgi vermek amacıyla cümleye giren bu dil birliklerine
“ara söz” veya “ara cümle” adı verilir.

Doğru cevap a'dır.

Konuşma veya anlatım esnasında genellikle yüklemi, bazen de başka bir ögesi
kullanılmayan cümleye “eksiltili cümle” denir.

Doğru cevap b'dir.

Armudun sapı (var), üzümün çöpü (var).
Harman yel ile, düğün el ile (gerçekleşir).
İnsanlar konuşa konuşa (anlaşır), hayvanlar koklaşa koklaşa (anlaşır).
Az veren candan (verir), çok veren maldan (verir).
(Atasözü)

Doğru cevap c'dir.

Bu haline herkesin dikkat ettiğini sanıyor ve etrafına bakamıyordu.
(Peyami Safa, Fatih-Harbiye)
Bu cümle, özneleri ortak olan bir sıralı cümledir.

Doğru cevap d'dir.

Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe sarsılmaz.
(Mehmet Akif Ersoy)

Doğru cevap e'dir.