TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II

A seçeneğindeki yüklem "Tanrı hakkıdır" kelime grubudur. B seçeneğindeki çıkarır, C seçeneğindeki dikiyorum, D seçeneğindeki bembeyazdı, E seçeneğinde yer kelimeleri yüklemdir. Doğru yanıt A.

B seçeneğindeki derdi kelimesi demek fiilinin çekimli halidir. A seçeneğindeki süslüsünüz sıfatı, C seçeneğindeki yârin dudağından getirilmiş bir katre alevdir sıfat tamlaması, D seçeneğindeki yalnız, yapayalnızdım sıfatı, E seçeneğindeki kara gün içindir ise bir edat grubu yüklem görevindedir. Doğru yanıt B.

Cümlenin öznesi Küçük Ağa’nın gençliğinden duyduğu hafifseme grubu, bir sıfat tamlamasıdır. Küçük Ağa’nın gençliğinden duyduğu tamlamanın sıfatı, hafifseme ise isim kısmıdır. Doğru yanıt C.

C seçeneğindeki kör olsun yüklemi isim (kör) ve yardımcı fiilden (olsun) oluşmaktadır. Doğru yanıt C.

D seçeneğindeki cümle bir isim cümlesidir. Şarkıcının en fanatik hayranıdır kelime grubu tümü ile yüklem görevindedir. Tamlama olduğu için ayrılamaz. Doğru yanıt D.

Nam salmıştı, cümlenin yüklemi olup bir isim ve bir fiilden meydana gelen, deyimleşmiş bir birleşik fiil grubudur. Doğru yanıt B.

Komşusu şimdi gelmek üzeredir cümlesinde komşusu öznedir ve iyelik eki almıştır (üçüncü tekil kişi). Doğru yanıt D.

Bazı cümlelerde özneden önce ya da sonra gelerek onun açıklayıcısı olan bir söz birliği bulunabilir.E seçeneğinde sesin öznesinin açıklayıcısı sonradan gelmekte olan her günkü sesin söz birliğidir. Doğru yanıt E.

Bir lâhzada dünyâyı sele vermek kolaydı cümlesinde yüklem, kolaydı kelimesidir. Bir lâhzada dünyâyı sele vermek ise cümlenin öznesidir. Özne olan bu kısım, bir isim-fiil grubudur. Doğru yanıt E.

Doğru yanıt A.

Bu cümle, bir isim cümlesidir; cümlenin yüklemi bir vazifedir, ek fiil ile çekimlenmiş sıfat tamlaması yapısında kelime grubudur.

Bazı cümlelerde yüklem, bir anlatım biçimi olarak söylenmeyebilir. Böyle cümlelerde yargı ifadesi, söz veya metin bütünlüğü içinde dinleyen veya okuyan tarafından tamamlanır. Eksiltili cümle diye nitelendirilen bu tür cümleler, çoğu kez bitmiş bir cümleden sonra bu cümledeki bir ögeyi açıklamak, tamamlamak için kullanılır. Eksiltili cümleler; atasözü ve deyimlerde, günlük konuşmalarda, sorulu-cevaplı anlatımlarda, özellikle de şiir dilinde ve duygusal ifadelerde estetik bir söyleyiş olarak sıkça kullanılmaktadır.

İsim cümlelerinde yüklem, ek fiil almış bir isimdir. Yüklemi isim olan cümlelerde; her türlü isim, isim soylu kelime ve kelime grubu yüklem olabilir:

Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır.

        yüklem            yüklem

Atlara su veriyorum.

veriyorum : Yüklem

(ben) : Gizli özne

su : Belirtisiz nesne

atlara : Yer tamlayıcısı

Yüklemi sık sık tekrar etmek, bazen dile bir ağırlık verir. Oysa dil, kolay söyleyişi tercih eder. Bu bakımdan okuyuşta ve söyleyişte tekrardan kaçınmak ve metnin akıcılığını sağlamak için ortak yüklem, her cümlenin sonunda ayrı ayrı söylenmeyebilir.

Bu cümlede severdi yüklemdir; sev-etken bir fiildir, fiilin gösterdiği işi özne, yani öğretmenim doğrudan yapan kişi olduğundan etken çatılıdır.

Eğer özne çoğul hâldeki organ, bitki, hayvan, cansız varlık adı veya soyut bir kavram ise yüklem tekil olur.