TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II - Deneme Sınavı - 7

Yüklemi Kelime Grubu Olan İsim Cümleleri
Bu, esasında, Şark ve Garp meselesidir. (yüklem, isim tamlaması)
(Peyami Safa, Fatih-Harbiye)

Firuze kubbelerle bizim şehrimizdi o; (yüklem, iyelik grubu)
Yalnız bizimdi, çehre ve ruhiyle biz’di o.
(Yahya Kemal Beyatlı)

Her gün alnında zehirden acı rüzgârlar esen,
Gurbet akşamlarının bağrı yanık yolcusuyum. (yüklem, sıfat tamlaması)
(Faruk Nafiz Çamlıbel)

Doğru cevap e'dir.

Yüklemi sonda bulunmayan cümleye devrik cümle denir. Devrik cümlelerde
yüklemin ille cümlenin başında yer alması gerekmez. Devrik cümle yapısındaki
temel mantık, yüklem dışı ögelerin vurgulanmasıdır. Bu bakımdan vurgulanmak
istenen öge yüklemin yerine kaydırılmaktadır. Yüklemin başta veya ortada olmasındaki amaç; yargıya bir duygu değeri kazandırmak, anlatımda bir sıcaklık sağlamaktır.
Devrik cümle, daha çok şiir dilinde karşılaşılan cümle türüdür. Ancak atasözlerinde, günlük konuşmalarda, sohbet yazılarında da devrik cümlelere rastlanır.
Hikâye ve romanlarda da devrik yapılı cümleler sıkça kullanılmaktadır. Esasen dilimizin eski metinlerinde de devrik cümleler bulunmaktadır. Devrik yapılı cümleler, dilin doğal akışına uygun olarak kullanıldığında anlatıma bir samimilik,
canlılık ve sıcaklık katar. Ama sırf farklı olmak, yenilik yapmak ve bir özentiyle
devrik cümle kullanılırsa yapmacık olur ve düşünce anlatımın akışını bozar:
Gülme komşuna, gelir başına.
(Atasözü)

Doğru cevap a'dır.

Özne Bakımından Devrik Cümleler
Belki bir dikenli yamaçta, belki de ormanda doğmuştu bu kuşlar...
Bizim çook kuşumuz var diye, Semih’in yanına geldi Uzun Süleyman.
(Yaşar Kemal, Kuşlar da Gitti)
Fâni bir iz bırakmış burda yatmışsa kimler,
Aygın baygın maniler, açık saçık resimler...
(Faruk Nafiz Çamlıbel)
Seni zambak gibi gördükçe açık pencerede
Gül açar bahtımın evvelki hazanlık korusu.
(Cenap Şahabeddin)

Doğru cevap b'dir.

İster isim cümlesi olsun ister fiil cümlesi olsun yüklemi sonda bulunan cümleye
kurallı cümle denir. Türkçede söz diziminde cümle yapısının esas özelliği, yardımcı ögeden esas ögeye doğru diziliştir. O bakımdan cümlenin temel ögesi olarak yüklem de sonda yer alır. Cümlede özellikle belirtilmek istenen öge yükleme
yaklaştırılır:

Artık sana dargın değilim.
(Reşat Nuri Güntekin, Çalıkuşu)

Doğru cevap d'dir.

Yüklemi Tek Kelime Olan İsim Cümleleri
Ağaç bütün
Meyve bütün,
Işık bütün
Benim dünyam paramparça.
(Bedri Rahmi Eyüboğlu)

Doğru cevap c'dir.

Yüklemi ek fiil ile çekime girmiş isim, isim cinsinden bir kelime veya kelime grubu olan ve cümleye isim cümlesi denir. İsim cümlelerinde yargı ek fiil ile sağlanır.

Bu duyguda gururla tevazu, edeple istiğna kucak kucağadır.
(Cemil Meriç)

Doğru cevap e'dir.

"kararan yollarda" kelime grubu sıfat tamlamasıdır. Doğru yanıt: C'dir.

"Gözlerin kararan yollarda üzgün

Ve bir zambak kadar beyazdır yüzün"

.....

                                              A. Muhip Dranas

Yukarıdaki dizelerdeki birinci cümlenin öznesi "gözlerin" kelimesidir.

"Gözlerin kararan yollarda üzgün"

"Henüz renk ve kokular bitmemiş, fakat baharın bol renkleri hissedilmez şekilde kaybolmuştu." Bu cümle iki cümleden meydana gelmiştir. Bu iki cümleyi "fakat" bağlacı birbirine bağladığı için bağlı cümledir. Doğru yanıt: A'dır.

Günlük yaşamda insanların duygu ve düşüncelerini dile getirmeleri onların en doğal haklarıdır.

Yukarıdaki cümlenin yüklemi " onların en doğal haklarıdır" kelime grubudur. Doğru yanıt: B'dir.

"Düşüncelerinin karşısındayım ama senin düşüncelerini savunma hakkını sonuna kadar destekleyeceğim."   "Voltaire"

Yukarıdaki cümlede geçen "sonuna kadar" kelime grubunun yapısı "Edat grubudur" Doğru yanıt: E'dir.

Bir yaz günü arkadaşlarıma sevinçli bir haber vermiştim.

Yukarıdaki cümlede geçen "arkadaşlarıma" kelimesi cümlede "Yer tümleci" (Dolaylı tümleç) görevindedir.

Ağaçların gölgesi serçelerin toplandığı yiyecek aradığı yere inmişti.

Yukarıdaki cümlede geçen "ağaçların gölgesi" Belirtili isim tamlaması grubudur. Doğru yanıt: D'dir.

Anadolu kentlerini, köylerini gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz." Nurullah Ataç

Yukarıdaki cümlenin öznesi "biz" birinci çoğul kişi gizli öznedir. Doğru yanıt: A'dır.

"Üç beş sene evvel bu dağın bir gülü vardı."

Yukarıdaki cümlede geçen "Üç beş sene evvel" kelime grubunun yapısı "Edat grubu"dur. Doğru yanıt: C'dir.

"Hepsi sırtında aba günlerce gittiler içleri hicranla dolu.

Yukarıdaki cümlenin öznesi "hepsi" kelimesidir. Doğru yanıt: B'dir.

Cümle çözümlemesi bir metinde kaç cümle olduğunu, bir cümleyi meydana getiren ögeleri ve bu ögeler içindeki kelime gruplarının neler olduğunu inceleyip belirlemeye çalışmak demektir.

Gider, söyledim, gitti, düşünmezdi yüklemleri fiildir, güvenmekti yüklemi fiilimsidir.

1. Beni bu güzel havalar mahvetti. 2. Böyle havada istifa ettim. 3.Tütüne böyle havada alıştım. 4. Böyle havada aşık oldum 5. Böyle havalarda unuttum olarak sıralanabilir.

Belirtili nesne, -ı (-i, -u, -ü) yükleme hâli ekini alır ve belirli bir varlığı ifade eder. Belirtili nesnenin söz diziminde belli bir yeri yoktur; cümlenin herhangi bir yerinde bulunabilir. Özellikle vurgulanmak istendiğinde yükleme yaklaştırılır. Cümle çözümlemelerinde nesne ögesini bulmak için yükleme ne?, neyi?, neleri? ve kimi?, kimleri? soruları yöneltilir. Bunlara cevap olan öge nesnedir.