TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II - Deneme Sınavı - 8

"Elindekiler tükenirse bize haber ver" cümlesi haber verilmesini elindekilerin tükenmesi şartına bağlayan şartlı birleşik cümledir.

Bu cümle iç içe birleşik yapılı bir cümledir. Her günün uf­kunu sardıkça gece Dediler: “Belki son akşamdır bu.” Temel cümlenin ögeleri dediler : Yüklem (onlar) : Gizli özne her günün uf­kunu sardıkça gece : Zarf tümleci belki son akşamdır bu : Nesne (İç cümle)

Nazara geldi diyor, kim gördüyse bu hâli.

Allah bilir ama kul da sezer.

Güvenme varlığa, düşersin darlığa.

Koşa koşa geldiler, bahçe kapısının önünde durdular.

Ak gün ağartır, kara gün karartır

Gazetedeki resimleri görünce o kadar şaşırdım ki!

Adam adamdan korkmaz, utanır.

Mezar taşı ile övünülmez.

En âdi eşyayı, öyle biçime getiriyorlar ki, mücevher gibi görünüyor.

Bu gelen köylü, sesinden tanıdım, bir kızdı.

5. Bir kısım sıralı cümlelerde zarf tümleci ortak olabilir:
Beraberce okuyacağız, çalışacağız, gezeceğiz.
(Mehmet Kaplan)
Ekseri başkaları için yaşar; başkaları için çalışır; başkaları uğruna ölürsün.
(Ahmet Hikmet Müf­tüoğlu, Çağlayanlar)

3. Bir cümlede birden fazla zarf tümleci bulunabilir. Bu zarf­ların aynı tür zarflar olması gerekmez. Yani bir cümledeki zarf tümleçleri aynı veya farklı türden zarf­lar olabilir:

Her zaman biraz hüzünlü, fakat-bunda bir tezat yoktur- yine her an az çok müsterih ve hatta memnun görünürdü. (Abdülhak Şinasi Hisar, Çamlıcadaki Eniştemiz)
Zil çalacak... Sizler derslere gireceksiniz bir bir.
Zil çalacak, ziller çalacak benimçin,
Duyacağım evlerden, kırlardan, denizlerden;
Tâ içimden birisi gidecek uça ese...
Ama ben, ben artık gidemeyeceğim (Zeki Ömer Defne)
O gün ruhumuzdan taşan kahkaha
Hâlâ bir ok gibi kalbimi deler (Faruk Nafiz Çamlıbel)
Bir kapı açılıp, merdivende ayak sesleri duyuluncaya kadar orada bitkin oturdu.
(Sevinç Çokum, Bizim Diyar)
Mağlupken ordu, yaslı dururken bütün vatan
Rüyama girdi her gece bir fatihane zan (Yahya Kemal Beyatlı)

Edat grubu, bazı dil bilgisi kitaplarında, “edat tümleci” veya “ilgeç tümleci” adıyla yer almaktadır. Edat grubu, bir isim ögesiyle bir çekim edatının oluşturduğu kelime grubudur. Bu grupta isim ögesi başta, çekim edatı sonda bulunur. Gruptaki isim ögesi, tek bir isim olabileceği gibi isim yerine geçen bir kelime grubu veya cümle de olabilir. Edatın isimle birleşmesi ekli veya eksiz olur. Edat grupları söz diziminde isim, sıfat veya zarf olarak işlev görür. Bu bakımdan bunları ayrı bir tümleç olarak kabul etmek yerine cümledeki işlevlerine göre değerlendirmek daha doğrudur. Edat grupları; zarf tümleci işleviyle kullanıldıklarında yüklemin anlamını zaman, durum, sebep bakımlarından tamamlar.

2. Cümle içinde yer alan ara sözler ve açıklayıcı cümleler de cümle dışı ögeler
olarak değerlendirilir. Bu ögeler, cümle içerisinde ya iki çizgi arasında ya iki virgül
arasında ya da ayraç içerisinde gösterilir:
Yalı halkı -orta ailede olduğu gibi- pencerelerden haykırsalardı, Adnan ağlayacaktı.
(Mithat Cemal Kuntay)
Kürklü paltosunun yakası içinde yüzü yarı yarıya kaybolmuş kıranta bir rum
-kıyafetine nazaran zengin bir simsar- yanlarında durdu.
(Reşat Nuri Güntekin)
Halit Ayarcı’nın izafîlik dediği şeyin, tabir caizse, bir hakikat olduğunu ken d i
hayatımda yaşıyorum.
(Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü)

Türkçe'de yükleme yakın olan ögeler daha önemli olarak kabul edilir. Bu durumda doğru cevap D'dir.

Asıl şöhreti muharrirliğinde değil, işgal ettiği mühim mevkideydi. Bu cümledeki yüklem "mevki" kelimesi yani bir isimdir. Doğru cevap D'dir.

Cümlenin ögeleri şu şekildedir:

(Ben)=gizli özle

uzattım= yüklem

başımı=nesne

kamaramın açık penceresinden= yer tamlayıcı

Doğru cevap A'dır.

"Ol-" fiili cümlelerde isimler veya sıfat-fillerler birleşerek yardımcı fiil görevinde kullanılır. Doğru cevap B'dir.