TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II - Deneme Sınavı - 6

Kaçırıverdi (Kaçmak- vermek)

Özne, cümlenin yüklemden sonra gelen en önemli ögesidir. Fiile öteki ögelerden daha yakın olan özne, aynı zamanda cümlenin fiilden ayrılmayan bir unsurudur. Bu bakımdan bazen ayrı bir kelime hâlinde olmayıp fiilin içinde şahıs hâlinde ifade olunur. Özne; yüklemin bildirdiği anlamı tamamlayan, cümlede bildirilen hükmün meydana gelmesini sağlayan ögedir.

Edilgen yapılı fiillerle kurulan cümlelerde ise özne, oluşun etkisinde kalan; yani edilgen bir öznedir. Geçişli etken fiiller, edilgen çatıya dönüştürülünce geçişsiz olur. Geçişsiz fiiller ise nesne almaz. O bakımdan geçişli iken edilgen çatıya sokulan fiillerle kurulan cümlelerde nesne bulunmaz. Böyle cümlelerde cümlenin asıl nesnesi olan öge, özne görünüşündedir; ama bu özne cümlenin asıl öznesi değil şeklî öznesidir. Bu özneye “sözde özne” denir. Sözde özne, cümlede işi yapan öge değil yapılan işten etkilenen ögedir.

gitmişti : Yüklem
küçük Ağa’nın gençliğinden duyduğu hafifseme : Özne
tamamen : Zarf tümleci

Bankta torununu bekleyen kadın cüzdanını çıkarttı, simitçiyi yanına çağırdı.

Bankta torununu bekleyen kadın: özne

çıkarttı: yüklem

çağırdı: yüklem

A seçeneğinde tramvayla zarf tümlecidir ve yükleme en yakın öge olduğu için en önemli olandır. Doğru cevap A'dır.

Cümlenin yüklemi 'çok iyi bir öğretmen' kelime grubudur. Öğretmen de bir isim olduğu için bu cümle bir isim cümlesidir. Doğru cevap B'dir.

C şıkkında yüklem görülmediği için eksiltili bir cümledir. Doğru cevap C'dir.

Görsem fiili tasarlama kiplerinden dilek şart kipindedir. Doğru cevap D'dir.

'ki' bir şüphe edatıdır. Doğru cevap E'dir.

A şıkkında 'yiyor' fiili hem ilk cümle hem de ikinci cümle için ortak olarak kullanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

B şıkkında edilgen yapılı bir fill olduğu için nesne, özne görünüşündedir. Yani, sözde öznedir. Doğru cevap B'dir.

Yüklemi meçhul fiil olan cümlelerde özne bulunmaz. Meçhul fiiller, geçişsiz fiillerin edilgen çatıya sokulmasıyla oluşan fiillerdir. Geçişsiz fiil kök ve gövdelerine “-n-” veya “-l-” edilgenlik eki getirilirse öznesi belli olmayan fiiller türetilir. 'gidildi' yüklemi meçhul bir fiildir. Doğru cevap C'dir.

Ünlem grupları doğrudan yükleme bağlanmadıkları, cümlenin dışında kaldıkları için özne olmaz. Ünlem ögeleri ve ünlem grupları “cümle dışı öge” olarak değerlendirilir. Doğru cevap E'dir.

D şıkkında 'de' kuvvetlendirme edatıyla özne pekiştirilmiştir. Doğru cevap D'dir.

A şıkkında tek yüklem ve tek yargı olduğu için basit bir cümledir. Doğru cevap A'dır.

B şıkkında bir yan cümle ve bir temel cümle vardır. Bundan dolayı da birleşik bir cümledir. Doğru cevap B'dir.

C şıkkındaki cümle basit bir cümle olduğu için yan cümlesi yoktur. Doğru cevap C'dir.

"artık gelse de" kısmı şart bildiren bir yan cümledir. Doğru cevap D'dir.

Bir cümlenin bir görevle başka bir cümlenin içinde yer almasıyla oluşan birleşik cümleye iç içe birleşik cümle adı verilir. İç içe birleşik cümlede iç cümle, temel cümlenin bir ögesi ya da bir isim ögesi olur. "bu hasretlik biter" kısmı da bir iç cümledir. Doğru cevap E'dir.