TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ I

A seçeneğindeki "bakakalmak" fiili eylemin devam ettiğini, B seçeneğindeki "sevebilmek ve başlayabilmek" fiilleri cümleye bir işi yapabilme yeterliliğini, C seçeneğindeki "bayılayazmak" fiili eylemin gerçekleşmediğini ancak gerçekleşmeye yaklaşıldığını, E seçeneğindeki "ağlayıp durmak" fiili eylemin sürmeye devam ettiğini ifade eder. D seçeneğindeki "sarıvermek" eylemi ise cümleye tezlik anlamı katar.

A seçeneğindeki "kalbinin sesi" kısaltma grubu cümlenin öznesi konumundadır.

Kalbinin sesi    seni    asla   yanıltmaz.

    özne           nesne            yüklem

uzaklaşma grubu "-den/-dan" ayrılma hal eki alarak oluşturulur Bu kullanıma uygun örnek,  E seçeneğindeki camdan kalp grubudur.

C seçeneğindeki çocukça kısaltma grubu eşitlik ,benzerlik anlamı taşıyan ek almıştır.

etmek yardımcı eylemiyle oluşturulan birleşik fiiller birleşirken ses olayına uğrarsa bitişik yazılır. A seçeneğinde red + etmek ünsüz türemesiyle reddetmek  ,C seçeneğinde his + etmek ünsüz türemesiyle hissetmek , D seçeneğinde devir+ etmek ünlü düşmesiyle devretmek, E seçeneğinde sabır + etmek ünlü düşmesiyle sabretmek şeklinde yazılır.

B seçeneğinde dans + etmek --> dans etmek hiçbir ses olayına uğramaz.

D seçeneğindeki sevdirmek fiili yapıca birleşik değil türemiş bir fiildir.

A seçeneğinde yardımcı eylemle kurulmuş birleşik fiil, C seçeneğinde yeterlik kurallı birleşik fiil, D seçeneğinde etmek yardımcı eylemiyle kurulmuş birleşik fiil, E seçeneğinde tezlik kurallı birleşik fiili vardır.

B seçeneğinde yardımcı eylemle kurulan birleşik fiil, C seçeneğinde bulunma grubu, D seçeneğinde vasıta(birliktelik) grubu, E seçeneğinde bulunma grubu vardır. A seçeneğinde -in/-in ilgi ekiyle kurulan ilgi grubu vardır.

Bir işi yapabilmeye yeterli olma anlamı -abilme ekiyle verilir. Bekleyebilirim fiili yeterlik anlamı taşır.

“bakakaldım, “yapılagelir”, “alıkoyuldular”, “ağlar durur” fiilleri süreklilik fiileridir. “alıverdi” fiili tezlik fiilidir. Doğru cevap E’dir.

“memnun ol-“, “dua eyle-“, “hisset-“, “emreyle-“ fiilleri bir isim unsuru ile bir yardımcı fiilden oluşan birleşik fiillerdir. “gözden düş-“ fiili ise anlamca kaynaşmış bir birleşik fiildir. Doğru cevap C’dir.

“sürerek” sözcüğü Fiil+(Zarf-fiil eki)+Yardımcı Fiil = Birleşik Fiil kalıbında kurulmuş bir yapı değildir. “Sürerek” sözcüğü sadece –ArAk zarf fiil eki almıştır. Doğru cevap D’dir.

“Anlamca kaynaşmış birleşik fiillerin bir fiil unsuru ile bir fiil unsurundan meydana gelmesi” ifadesi yanlıştır. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller, bir isim unsuru ile bir fiil unsurundan meydana gelir. İsim başta, fiil unsuru sonda bulunur. Unsurların biri veya hepsi, kendi sözlük anlamları dışında kullanılır. Bunların bir kısmı deyimleşmiştir, Doğru cevap D’dir.

“hapsettim”, “Şükreyleye”, ”Kaybolan”, “kaydettiği” yardımcı fiillerle oluşan birleşik fiillerinde ünlü düşmesi görülürken “hissederek” fiilinde ünsüz türemesi görülmektedir.

Birleşik fiillerde isim unsurunu bazen de ol- ve bulun- yardımcı fiilleri ile birleşen, sıfat-fiil eki getirilmiş fiiller karşılar. Bu tur birleşik fiiller, aldıkları sıfat-fiil ekine göre bitmiş tamamlanmış ya da devam etmekte olan hareketleri karşılamada kullanılırlar: Nice zamandır görünmez oldun. Doğru cevap C’dir.

İlgi ekli bir isimle bir başka isim unsurunun oluşturduğu kelime grubudur. Belirtili isim tamlamasının tamlanan kısmındaki iyelik ekinin yıpranmasıyla kısalmaya uğrayan bir isim tamlaması yapısındadır. “Gözlüğün benim arabada kalmış.” Cümlesinde “benim araba” ilgi grubudur ve cümlenin yer tamlayıcısı olarak kullanılmıştır. Doğru cevap A’dır.

Bir nitelik (vasıf) isminin kendisinden önce gelen bir isme dayandırıldığı kelime grubu olup yapısı bakımından, sıfat tamlamasının ters çevrilmiş hâli görünümündedir. İsnat grubunda, biri diğerine isnat edilen iki isim unsuru vardır. Birinci isim iyelik ekli olabilir. “derdi çok“ kelime grubunda “dert” sözcüğü üzerinde iyelik eki vardır, “çok” sözcüğü sıfattır ve kelime grubu bu sıfat tamlamasının ters çevrilmiş hâli görünümündedir. Doğru cevap D’dir.

Yaklaşma ekli bir isimle bir başka isim unsurunun oluşturduğu kelime grubudur. “akla yatkın” kelime grubunda “akıl+a” yaklaşma eki vardır. Doğru cevap A’dır.

Vasıta ekli (ile) bir isimle bir başka isim unsurunun oluşturduğu kelime grubudur. “doğayla barışık” kelime grubunda “doğa+ile” kelimesi vasıta eki almıştır. Doğru cevap E’dir.

İsimlerle kurulan birleşik fiillerde esas anlamı isim unsuru taşımakta, fiillerin anlama bir etkisi

bulunmamaktadır. Yardımcı fiil, yalnızca isimlerin fiil olarak kullanımına görev olarak katkıda bulunmaktadır: Benden selâm edin yâre turnalar (Dursun Cevlânî’den akt. Elçin, 1990:29); Kalk­tı göç eyledi Avşar elleri (Dadaloğlu, 1993:97); Çıktım yücesine seyrân eyledim. (Dadaloğlu, 1993:85); ...muvaffak olmuş bir aktör (Abasıyanık, 1998:6)