TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ I

Bir kedi kadar çevik, açıkgöz olan İzmirli Nusret, lisenin onuna kadar okumuş, cin gibi bir delikanlıydı.

“Bir kedi kadar çevik, açıkgöz olan İzmirli Nusret” kelime grubu cümlenin öznesi; “cin gibi bir delikanlıydı” kelime grubu da cümlenin yüklemi görevinde kullanılmıştır.

• Ad tamlamalarında bazen tamlayan ile tamlananın yerleri değişebilir. Bu durum daha çok yazınsal metinlerde karşımıza çıkmaktadır.
• Ad tamlamalarında araya başka kelimeler de girebilir.
• Bazen ad tamlamalarında iyelik grubundaki tamlayan belirtilmeyebilir. İyelik ekinin kişi ekini içermesi tamlananı işaret eder. Bu durumda tamlama, tamlayanı düşmüş bir iyelik grubunu oluşturur.
• Ad tamlamalarında tamlayan ve tamlanan birden fazla olabilir.
• Tamlayan ya da tamlanan çoğul ek alabilir.
• Ad tamlamaları cümlenin öznesi, nesnesi, zarfı, yer tümleci ve yüklemi olur.
• Ad tamlaması cümlede sıfat görevinde kullanılabilir.

Televizyon kumandası ve Akşam vakti: Belirtisiz isim tamlaması

Mediha Hanımın ölümü : Belirtili isim tamlaması

Belirtisiz ad tamlaması; tamlayanın ek almadığı ve tamlananın iyelik eki aldığı isim tamlamasına denir.

Tükenmez kalem: Takısız ad tamlamasıdır.

bir şair cesedinden hiç farkı yok denizin. (İsmet Özel, Propaganda)

Bozuk motorlar altında

Körpe gençlikler gidiyor (Yaşar Miraç, Çömlekçi’li Çıraklara Türkü)

Kız kardeşlerinin hayret dolu bakışları altında bunları Hediye’ye götürdü ama o yalnızca suyu kabul etti. (Elif Şafak, İskender): Tamlayanı belirtisiz ad tamlaması olan belirtili ad tamlaması

Bu dünyanın sevgisi, ağulu aşa benzer Soyunu sayan kişi, ağulu aştan geçer (Yunus Emre Divanı): Tamlayanı sıfat tamlaması olan belirtili ad tamlaması

Hafız Nuri’nin dik, meşum bir sesle salâ vermesi, ezan okuması, cenaze namazı kıldırması tüyler ürpertecek bir şey. (Reşat Nuri Güntekin, Çalıkuşu): Tamlayanı unvan grubu olan belirtili ad tamlaması

Gül-ü reyhanın kokusu, âşıklara maşuk yeter Aşık olanın maşuku hergiz öğünden gitmeye. ( Yunus Emre Divanı): Tamlayanı bağlama grubu olan belirtili ad tamlaması