TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ I - Deneme Sınavı - 7

'Yatağa uzanıp uyudum uyumadım kapı çalınmaz mı? Mecburen kalkıp açtım.'

'uyudum uyumadım' yapısı -DX –mAdX Yapısındaki Zarf-Fiil Grupları içine girmektedir.

'duyar duymaz' -Ar -mAz Yapısındaki Zarf-Fiil Grupları kapsamına girmektedir.

Kelime gruplarının özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:

İsim veya sıfat tamlamaları da tekrar grubu oluşturabilir. "Biri sarı saçlı, mavi gözlü; muhtemelen Balkanlı; öteki kara kaş kara göz Anadolu’dan olmalıydı." ifadesi buna bir örnektir.

Bu tekrar gruplarında, grubu oluşturan ögeler zıt anlamlıdır. D şıkkındaki "gelmiş geçmiş" ifadeleri buna örnektir.

Falan ve filan kelimeleri, falan filan biçiminde birlikte kullanıldığında her ikisi de anlamsız ögelerden oluşan tekrar gruplarına dahil olurlar.

etmek,olmak gibi yardımcı eylemler alarak kurulan birleşik fiiller birleşme sırasında herhangi bir ses olayına (ünlü düşmesi,ünlü türemesi,ünsüz türemesi...) uğrarsa birleşik fiil bitişik yazılır. C seçeneğindeki birleşik fiil olan arz etmek , "arz" ismi ve "etmek" fiili kullanılarak oluşturulmuş ve kelimenin kökünde hiçbir ses olayı olmamıştır. Dolayısıyla doğru yazımı "arz edeceğim" şeklinde olmalıdır.

A seçeneğindeki "bakakalmak" fiili eylemin devam ettiğini, B seçeneğindeki "sevebilmek ve başlayabilmek" fiilleri cümleye bir işi yapabilme yeterliliğini, C seçeneğindeki "bayılayazmak" fiili eylemin gerçekleşmediğini ancak gerçekleşmeye yaklaşıldığını, E seçeneğindeki "ağlayıp durmak" fiili eylemin sürmeye devam ettiğini ifade eder. D seçeneğindeki "sarıvermek" eylemi ise cümleye tezlik anlamı katar.

A seçeneğindeki "kalbinin sesi" kısaltma grubu cümlenin öznesi konumundadır.

Kalbinin sesi    seni    asla   yanıltmaz.

    özne           nesne            yüklem

uzaklaşma grubu "-den/-dan" ayrılma hal eki alarak oluşturulur Bu kullanıma uygun örnek,  E seçeneğindeki camdan kalp grubudur.

C seçeneğindeki çocukça kısaltma grubu eşitlik ,benzerlik anlamı taşıyan ek almıştır.

etmek yardımcı eylemiyle oluşturulan birleşik fiiller birleşirken ses olayına uğrarsa bitişik yazılır. A seçeneğinde red + etmek ünsüz türemesiyle reddetmek  ,C seçeneğinde his + etmek ünsüz türemesiyle hissetmek , D seçeneğinde devir+ etmek ünlü düşmesiyle devretmek, E seçeneğinde sabır + etmek ünlü düşmesiyle sabretmek şeklinde yazılır.

B seçeneğinde dans + etmek --> dans etmek hiçbir ses olayına uğramaz.

D seçeneğindeki sevdirmek fiili yapıca birleşik değil türemiş bir fiildir.

A seçeneğinde yardımcı eylemle kurulmuş birleşik fiil, C seçeneğinde yeterlik kurallı birleşik fiil, D seçeneğinde etmek yardımcı eylemiyle kurulmuş birleşik fiil, E seçeneğinde tezlik kurallı birleşik fiili vardır.

B seçeneğinde yardımcı eylemle kurulan birleşik fiil, C seçeneğinde bulunma grubu, D seçeneğinde vasıta(birliktelik) grubu, E seçeneğinde bulunma grubu vardır. A seçeneğinde -in/-in ilgi ekiyle kurulan ilgi grubu vardır.

Bir işi yapabilmeye yeterli olma anlamı -abilme ekiyle verilir. Bekleyebilirim fiili yeterlik anlamı taşır.

“Aksungur Öztürk” birleşik isim grubunda “Aksungur” sözcüğü de “Öztürk” sözcüğü de birleşik sözcüklerdir. Doğru cevap A’dır.

“Ahmet Derdiyok” birleşik isim grubunun ikinci unsuru olan “Derdiyok” sözcüğü “Derdi yok(tur).” Biçiminde bir cümle gibi kullanılabilir. Doğru cevap B’dir.

“Haydarpaşa” sözcüğü “Haydar” ve mevki bildiren “paşa” sözcüklerinden oluşmuştur. Haydar Paşa biçiminde bir unvan grubu olarak kullanılırken kalıplaşmış ve İstanbul’da bir semt adı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Doğru cevap E’dir.

Seçeneklerdeki unvan grubu “Halil Kut Paşa”dır. “O günlerde Halil Kut Paşa’yı sessiz bırakmıştı.” Cümlesinde unvan grubu cümlenin nesnesi olarak kullanılmıştır.  “Çölün ortasından bekleyen tek kişi Halil Kut Paşa’ydı.” Cümlesinde unvan grubu yüklem, “O sabah Halil Kut Paşa hiçbir tepki vermemişti.” Cümlesinde unvan grubu özne, “Halil Kut Paşa sayesinde bir zafer daha kazanmıştık.” Cümlesinde unvan grubu zarf tümlecinin bir unsuru, “Türk Milleti Halil Kut Paşa’nın zaferiyle  umutlanmıştır.” Cümlesinde unvan grubu zarf tümlecinin bir unsuru durumundadır . Doğru cevap C’dir.