TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ I - Deneme Sınavı - 3

Fiilimsiler olumlu, olumsuz, edilgenlik, işteşlik, dönüşlük, yeterlilik çatısındaki her türlü fiil tabanlarına getirilirler. Ancak -mAksIzIn, -mAdAn, -mAzdAn önce gibi olumsuzluk anlamını zaten taşıyan biçimbirimler bu duruma uymazlar. Fiilimsiler, fiil soylu yüklemlerin geçici olarak isimleştirilmesiyle kurulurlar. Bundan dolayı bu grupların temeli olan fiilimsiler, kalıplaştıkları hâller dışında, sözlüklerde kalıcı bir isim gibi yer almazlar. Fiilimsi gruplarında tıpkı bir gerçek yüklem
varmış gibi özne, nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı bulunabilir; üstelik bunlar asıl yüklemle ortak veya ayrı olabilir. Fiilimsi gruplarının içinde de bir veya daha fazla fiilimsi bulunabilir. Doğru yanıt A

Fiilimsiler, fiil soylu yüklemlerin geçici olarak isimleştirilmesiyle kurulurlar. Bundan
dolayı bu grupların temeli olan fiilimsiler, kalıplaştıkları hâller dışında, sözlüklerde kalıcı
bir isim gibi yer almazlar. Örnek olarak yüksek, gece, dâhil, kırık, sınav, kaçamak, tanık, almak, aldırmak, alınmak vb. kelimeler ile artık kalıcı isim hâline gelen satış, alışveriş, giriş, biliş, gelecek, olanca, dolmuş, akar, gider, yeter vb. kelimeler sözlüklerde bulunurken; tanımak, tanımayış, tanır, tanımaz, tanıdıkça, tanımayınca vb. fiilimsiler sözlüklerde yer almaz. Çünkü bunlar yalnızca bulundukları cümlede ihtiyaca göre anlık türetilirler. Doğru yanıt C

Türkçede, TDK tarafından “Olumlu veya olumsuz olarak çekimli durumda zaman kavramı taşıyan veya zaman kavramı ile birlikte kişi kavramı veren kelime, eylem” şeklinde tanımlanan kelime türü isim olarak kullanılmak istendiğinde mutlaka üç ekten birini alması gerekir. Bunlardan ilki ve en işlek olanı -mAk ile bu ekin hafiflemişi olduğu kabul edilen -mA, son olarak da -Xş ekidir. B, C, D ve E seçenekleri -ma eki almışken A seçeneği -ış eki almıştır. Doğru yanıt A

İsim-filler isim tamlamalarında hem tamlayan hem de tamlanan olabilirler. Ancak sıfat tamlamalarında kalıplaşarak artık isim-fiil işlevini yitirmiş kelimeler dışında yalnızca tamlanan olabilirler. A seçeneğinde Osmanlı-Türk varlığının bütün Rumeli’de yok edilişi, C seçeneğinde geveze kurbağaların vıraklamaları, D seçeneğinde meselenin bu şekilde ele alınışında, E seçeneğinde babamın yol göstermeleri kelime gruplarında isim fiiller belirtili isim tamlamasında tamlanan işlevindeyken B seçeneğinde telkin etmenin bin türlü şekli kelime grubunda isim-fiil belirtili isim tamlamasında tamlayan işlevindedir. Doğru yanıt B.

İsim tamlamalarında hem tamlayan hem de tamlanan olabilirler. Ancak sıfat tamlamalarında kalıplaşarak artık isim-fiil işlevini yitirmiş kelimeler dışında yalnızca tamlanan olabilirler. A, B, C ve D seçeneklerinde isim-fiil belirtisiz isim tamlamasında tamlayan işlevindeyken, E seçeneğinde isim-fiil belirtisiz isim tamlamasında tamlanan işlevindedir. Doğru yanıt E.

Türkçe'de tekrar grupları ifadeyi güçlendirmek ve böylece ön plana çıkarmak, yeni kavramlar oluşturmak ve süreklilik belirtmek için kullanılır.

İsnat grupları, yönelme, bulunma, belirtme, çıkma ekleri, tekrar gruplarının bizzat kendileri,isim veya sıfat tamlamaları ve cümleler tekrar grubu oluşturabilir.

İkilemelerin yazımı konusunda yazarlar arasında farklı tutumlar görülse de tekrar grubunu oluşturan ögelerin arasına virgül veya kısa çizgi konmaz.

Tekrar grubunu oluşturan ögeler arasında; aynı kelimenin tekrarı veya eş
anlamlılık, yakın anlamlılık, zıt anlamlılık ilişkileri vardır.

'Çamurlar vıcık vıcıktı yine Karadeniz'de' cümlesindeki tekrar grubu 'vıcık vıcık'  aynı kelimenin yinelenmesiyle oluşmuştur.

Ögelerin her birinde farklı hâl ekinin kullanılmasıyla oluşan tekrar grupları vardır. Bu yapılarda çok defa ilk ögede bulunma, ikincisinde ise yönelme hâli eki bulunur.

'Uzun bir gecenin ardından pırıl pırıl bir sabaha uyandık' cümlesindeki tekrar grubu (pırıl pırıl) ismi (sabah) nitelediği için sıfat görevindedir.

Tekrar grupları birleşik isimler oluşturduğu gibi birtakım fiillerle kullanıldığında deyimler de oluşturur.

' Hiç olmazsa yol yordam öğretir buna diye kızdı.' cümlesindeki tekrar grubu yakın anlamlı kelimelerle oluşmayan bir tekrar grubudur ve diğerlerinden farklıdır.

'Kapıyı şirin mi şirin bir kız açtı' cümlesinde tekrar grubu sıfat görevinde kullanılırken diğer seçeneklerde zarf görevinde kullanılmıştır.

Sıfat tamlaması, bir ismin bir başka isim tarafından nitelenmesi veya belirtilmesiyle oluşan kelime grubudur.

Kesir sayı sıfatları, belirttiği isimlerin sayısını kesirli olarak gösteren sıfatlardır: yüzde üç (zam), binde bir (ihtimal), yarım (elma), çeyrek (altın) vb.

İsimler, çokluk, iyelik ve isim çekim eklerini alabildikleri hâlde, sıfatlar bu ekleri alamaz,isimler ile eksiz olarak birleşip sıfat tamlamasını oluştururlar

Tamlanan yani isim unsuruna nasıl? sorusu sorularak niteleme sıfatları belirlenebilir: koca koca binalar (nasıl binalar?).

A,B,D ve E seçeneklerindeki sıfat tamlamaları özne görevinde kullanılırken C seçeneğinde sıfat tamlaması yer tamlayıcısı görevindedir.