TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ I - Deneme Sınavı - 12

Türkçede; aynen tekrarlamak, eş anlamlılık, yakın anlamlılık, zıt anlamlılık, ses veya hece ilave etmek gibi farklı türden ilişkiler dâhilinde ve çok defa iki ama bazı durumlarda birden çok kelime, kelime grubu bazen de cümleleri başta pekiştirmek olmak üzere değişik amaçlarla yinelenmesi sonucu oluşan yapılara tekrar grubu adı verilmektedir. Alan yazında bu yapılar için tekrar grupları, ikilemeler, yinelemeler, koşma takımları, ikilemeli ad, kelime koşması, ikiz kelime kavramları da kullanılmaktadır.

seçenekler arasında yer alan "Yedi iklim" bir sıfat tamlamasıdır.

D şıkkında yer alan "didik didik" tekrarı "didik didik etmek, didiklemek, parçalamak; iyice araştırmak”  anlamında kullanılmıştır.

Yeni kavramlar oluşturmak için kullanılır: Türkçede yeni kelimeler 1) yapım ekleriyle, nadiren de olsa çekim eki kalıplaşmasıyla, 2) iki kelimenin birleştirilmesiyle meydana getirilir. Bunların dışında tekrar grupları oluşturmak yoluyla da yeni kavramların karşılandığı görülmektedir: aşağı yukarı “takriben, tahminen”; atıp tutmak “boş konuşmak”, yedi yirmi dört “bütün hafta” fısfıslaşmak “fısıldaşmak”, didik didik etmek “didiklemek, parçalamak; iyice araştırmak” vb.

Süreklilik belirtmek için kullanılan tekrar grubu:

Kadın çekip gittikten sonra adam iyicene çökmüş. Gönül yarası onmaz denilmiş. Kahır kahır. Üstüne bir de açlık, yoksulluk. (Mustafa Kutlu, Rüzgârlı Pazar, s. 119)

Ortalığı sonbahar dikenlerinin sardığı günlerdi. Rüzgâr estikçe çısıl çısıl ötüyordu bunlar. Yağmurla güz otları yeniden göveriverirdi. Kasvetli yağmurlar art arda yağmaya başlardı. (Sevinç Çokum, Gülyüzlüm, s. 13)

Tekrar grupları esasen iki kelimeden oluşmaktadır. Ancak nadiren de olsa üç veya dört kelimeden oluştukları da görülmektedir:

Yürekler de dar şimdi. Ben kedi bile istemem evimde. Mır mır mır onu mu çekeceğim? Böyle başım dinç oluyor. (Sevinç Çokum, Gülyüzlüm, s.62)

Aynı Ögenin Tekrarıyla Oluşan Tekrar Grupları: Aynı kelime, kelime grubu veya cümlenin tekrarıyla oluşturulan bu yapılara aynen tekrar adı verilmektedir.

Henrik Samuel Nyberg, Türkiyat Mecmuası’nda yayımlanan bir makalesinde, Edward Said’in söylediklerinin hemen hemen tamamını özet olarak anlatmakta ve şöyle demektedir: (Beşir Ayvazoğlu, Aşk Estetiği, s.14)

Rahmi, gözleri yumuk yumuk, buna karşılık iri dişlerinin hepsini göstere göstere gülüyor. (Tarık Buğra, Yağmur Beklerken, s. 10)

Karlar vıcık vıcıktı. Daracık ve bozuk kaldırımlardan çamurlu sular akıyordu. Ama gökyüzü muhteşemdi. (Tarık Buğra, Firavun İmanı, s. 130)

Yakın Anlamlı Ögelerden Oluşan Tekrar Grupları:

Dalgıçların ara sıra yaptıkları bu hokkabazlık ve cambazlık miğfersiz dalmaktır. (Hâlikarnas Balıkçısı, Dalgıçlar, s.35)

Bu evi, babasının yetiştirip büyüttüğü boylu boslu ağaçları, alacalı ineği, kıyısında oynadıkları kurbağalı dereyi, kim bilir nasıl özleyecekti… (Sevinç Çokum, Gülyüzlüm, s. 5)

O gece Gülseren’in serdiği ak pak, serin çarşaflarda ana kız birbirlerine sokularak köylerini düşündüler hep. (Sevinç Çokum, Gülyüzlüm, s. 28)

Sen, koskoca İstanbul hastanesi dersin Şerife ana, ama paran olmadı mı kalırsın ortalarda koca İstanbul yutuverir insanı. Bizimkisi sigortadan emekli ya ilaçlara daha az para alırlardı. Kardeşim koşturdu, eşe dosta borçlandık da ortalarda kalmadık. (Sevinç Çokum, Gülyüzlüm, s. 9)

Belirtme Hâli Eki ile Oluşan Tekrar Grupları:

Şükriye Hanım buraya temizliğe gelir ama ben beğenmem yaptığı işi. Evi merak ediyorsun değil mi? Dolapları, bohçaları, şurayı burayı… (Sevinç Çokum, Gülyüzlüm, s. 67)

Kavak yeli kanı kaynatır. Kan kaynamaya başlayınca adamın gözü kararır, ölçüyü durağı yitirir. (Mustafa Kutlu, Rüzgârlı Pazar, s.127)

Tekrar Gruplarının Birleşik İsimler Oluşturması: Tekrar grupları, daha önce de değinildiği gibi, bazen pekiştirme işlevini kaybederek tamamen yeni bir anlam kazanır. Bu anlamı kazanırken çok defa tekrar grubunu oluşturan kelimelerle ilgisi de kesilir. Aşağıda örneklerde geçen gelgeç kelimesi “geçici”, alışveriş ise “satın alma, ticaret” anlamlarında kullanılan tekrar gruplarıdır.

Tekrar Gruplarının Zarf Tümleci Olarak Kullanılması

Belki siz bu oyunculuk sayesinde bir gün aç bir gün tok geçiniyorsunuz. (Sait Faik Abasıyanık, Kumpanya, s. 46)

Tanker gelince mahâllenin kadını kızı saç saça baş başa saldırıyor. (Mustafa Kutlu, Rüzgârlı Pazar, s. 34)

Kaplumbağa paytak paytak yürümeye başladı. Hiçbir şey olmamış gibi. Her şeye boş vererek. (Hâldun Taner, Yalıda Sabah, Bütün Hikâyeleri 4, s. 30)

Başımdaki kordelayı çözdüm, saçlarımı yavaş yavaş gözlerimin üzerine indirmeye başladım. (Reşat Nuri Güntekin, Bütün Romanları Çalıkuşu, s. 9)

"Tek başlarına bir anlam ifade etmezler", kelime gruplarının özelliklerinden biri değildir.

İki ad unsurunun veya ad soyundan iki kelimenin bir araya gelerek oluşturduğu kelime grubuna ad
tamlaması denir.

"Ad tamlamalarında tamlayan ve tamlanan birden fazla olamaz", ad tamlamalarının özelliklerinden biri değildir.

"Belirtili ad tamlaması bir sıfat ve bir isimden oluşur" şıkkı, belirtili ad tamlamalarının özelliklerinden biri değildir.

Cümledeki ad tamlaması 'Tamlananı isim-fiil olan belirtili ad tamlaması' ad tamlaması türüne bir örnektir.

Cümledeki tamlama 'Tamlayanı isim-fiil grubu olan belirtisiz ad tamlaması' türüne bir örnektir.

Takısız ad tamlaması, tamlayan ve tamlananın ek almadan bir araya gelerek oluşturduğu tamlamalara verilen addır.

Özel adlar, belirtisiz ad tamlamalarının kalıplaşmaya elverişli olması özelliğinin görüldüğü durumlardan biri değildir.

Alan yazında tekrar grupları, ikilemeler, yinelemeler, koşma takımları, ikilemeli ad, kelime koşması, ikiz kelime kavramları kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Tekrar grupları, Türkçede şu sebeplerle kullanılır:

Doğru cevap D'dir.