TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ

Sözlüklerde anlamlı veya işlevli ögeler olarak yer alan kelimeler; cümlede, işlevlerine ve bu işlevleri yerine getirirken bulunabildikleri pozisyonlara göre belli gruplara ayrılır. Sözlükte güzel kelimesinin sıfat olduğu belirtilir. “Göze ve kulağa hoş gelen, hayranlık uyandıran, çirkin karşıtı” anlamını taşımaktadır. Sözlükteki bir başka tanımda "güzel"kelimesinin zarf olduğu belirtilmektedir ve “hoşa giden, beğenilen, iyi, doğru bir biçimde" anlamını taşımaktadır. "Kürsüdeki adam çok güzel konuşuyordu." cümlesinde fiili nitelediği için zarf olarak kullanılmış, diğer cümlelerde sıfat olarak kullanılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Bir dilin kelimelerini genel olarak iki gruba ayırabiliriz: Bunlardan birincisi, bir bağlam olmadan sözlükte tanımlanabilecek anlama sahip olan, bu nedenle anlamlı kelimelerdir. Bu tür kelimelerin sözlüksel anlamları vardır. İkinci grup ise bağlam olmadan tanımlanabilecek bir anlam taşımayan, sözlüklerde görevi belirtilen; ancak cümle içinde belli ilişkileri gösteren işlevli kelimelerdir. İsimler, sıfatlar, zarflar ve fiiller anlamlı kelimeler iken; zamirler, bağlaçlar, edatlar ve ünlemler ise işlevli kelimelerdir. Geceleyin köpekler havladığı için uyuyamadığını söyledi. "Gece köpekler havladığı için uyuyamadığını söyledi." cümlesindeki 'için' kelimesi edat görevinde olduğu için doğru cevap C'dir.

Kelimeler, yukarıdaki gruplardan hangisine dâhil olduğundan bağımsız olarak yapılarına göre basit, türemiş ve birleşik olarak üç gruba ayrılırlar. Herhangi bir yapım eki almamış, sadece kökten ibaret olanlar basit kelimelerdir. Anlam değişikliği yaratmayan çekim eklerinden birini almış, kök hâlindeki kelimeler de basittir. Bir köke yapım eki eklenmesiyle ortaya çıkmış olanlar türemiş kelimelerdir. Kelimeler, en az iki kelimenin birleşmesiyle oluşmuş olabilir. Bu tür kelimelere birleşik kelime denir. "Hoşlandığım delikanlı bizim sokakta oturuyordu." cümlesindeki 'hoşlandığım' kelimesi 'hoş'kelimesinden türemiştir; 'delikanlı' kelimesi birleşik kelimedir ve diğer kelimeler basit yapıdadır. Doğru cevap A'dır.

İsimler, isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan olarak da karşımıza çıkar. Bu durumda belirtili tamlamalarda tamlayan ilgi eki, tamlanan ise iyelik eki alır. Belirtili isim tamlamalarında, "arabanın ön tekeri" örneğinde olduğu gibi tamlayan ile tamlanan arasına başka türden sözcükler girebilir. Belirtisiz tamlamalarda sadece tamlanan ek alır. "Birçok öğrenci" sıfat tamlaması, "telefonun ekranı" ve "rüzgarın uğultusu" belirtili isim tamlaması; "aşk acısı" ise belirtisiz isim tamlamasına örnektir. Doğru cevap E'dir.

Üleştirme sayı isimleri ünsüzle bitenlere –ar, -er; ünlüyle bitenlere ise –şar, -şer eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Doğru cevap D'dir.

Her isim sıfat olarak kullanılamaz.  Özel isimler ve "-mak, -iş, -gi" gibi bazı eklerle türemiş olan isimler sıfat olarak kullanılmazlar. Sarışın kelimesi ise bir niteleme sıfatıdır. Niteleme sıfatları isimlerin bir özelliğini, bir niteliğini gösterir. Doğru cevap B'dir.

Zarflar; herhangi bir çekim eki almadan bir fiili zaman, yer, durum, azlık, çokluk, soru gibi çeşitli açılardan niteleyen isim soylu kelimelerdir. Zarflar çekim eki almadan fiile bağlanır. Bir sıfatı ve bir başka zarfı niteleyen kelimeler de zarf olarak kabul edilir. Cümledeki 'en' kelimesi sıfatı nitelemekte, 'yavaşça' kelimesi fiili nitelemektedir. Doğru cevap D'dir.

Zamirleri “isim olmadıkları hâlde isimlerin yerini tutan kelimeler” olarak ifade edebiliriz. Zamirler sadece isimlerin değil isim öbeklerinin, hatta bazı cümlelerin yerine de kullanılır. Şu örneklerde kelimeler, öbekler ve cümleler ile onların yerine kullanılan zamirler; söz dizimi ve gösterilen açısından aynı işlevi yerine getirmektedir. Zamirlerin kişi, dönüşlülük, soru, gösterme, belirsizlik gibi türleri vardır. Doğru cevap E'dir.

Fiiller anlamca hareket, oluş, kılış vb. gösteren; fiillerden türetilen yeni kelimelere taban oluşturan ve fiillere gelen çekim eklerini alan, söz diziminde bitmiş veya bağımlı cümlelerin yüklemi olarak kullanılan kelimelerdir. İsim soylu kelimelerden; söz dizimsel pozisyonları, alabildikleri yapım ve çekim ekleri, cümledeki rolleri, anlamları gibi yönlerden ayrılır. Cümlede asıl anlamlarıyla kullanılabilirken bir fiilden veya bir isimden sonra gelerek birleşik fiil oluşturan yardımcı fiiller de vardır. Yardımcı fiillerle yeni kelimelerin ortaya çıkması Türkçede söz yapım yollarından biridir. "görüver-, alabil-, yardım et-, hasta ol-" gibi. Doğru cevap B'dir.

Sözlüklerde anlamlı veya işlevli ögeler olarak yer alan kelimeler; cümlede, işlevlerine ve
bu işlevleri yerine getirirken bulunabildikleri pozisyonlara göre belli gruplara ayrılır. "Genç" kelimesi cümlede sıfat; "ya .. ya.." bağlaç; "dair" edat; "Ah vah!" ünlem; "hızla" ise zarf olarak kullanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Kelimeler,  yapılarına göre basit, türemiş ve birleşik olarak üç gruba ayrılırlar.Bir köke yapım eki eklenmesiyle ortaya çıkmış olanlar türemiş kelimelerdir. D seçeneği dışındaki sözcükler türemiştir. Ancak D seçeneğindeki sözcük birleşik sözcüktür.Kelimeler, en az iki kelimenin birleşmesiyle oluşmuş olabilir. Bu tür kelimelere birleşik kelime denir.

İsimler, isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan olarak da karşımıza çıkar. Bu durumda belirtili tamlamalarda tamlayan ilgi eki, tamlanan ise iyelik eki alır. Belirtisiz tamlamalarda sadece tamlanan ek alır. D seçeneği dışındaki seçenekler bu tanıma uygunken D seçeneğinde bu tanıma uygun örnek yoktur.

Somut isimler görülebilir, ölçülebilir bir yapısı olan nesneleri; soyut isimler ise bir şekle büründürülmeleri güç olan kavramları gösterir. C seçeneği dışındaki diğer seçeneklerde soyut sözcükler varken C seçeneğinde "ressam, tablo" sözcükleri somut isme örnektir.

Tamlanan durumundaki isim ögesini genellikle sayı, miktar gibi yönlerden belirten bir, kimi, bazı, bütün, her, çoğu gibi sıfatlara belirsizlik sıfatları denir. Zarflar; herhangi bir çekim eki almadan bir fiili zaman, yer, durum, azlık, çokluk, soru gibi çeşitli açılardan niteleyen isim soylu kelimelerdir. Zarflar çekim eki almadan fiile bağlanır. Yukarıdaki açıklamalar dikkate alındığında sadece E seçeneğindeki "böyle" sözcüğü zarf görevindedir. Diğer seçeneklerde "böyle" sözcüğü belirsiz sıfat görevindedir.

Niteleme sıfatları isimlerin bir özelliğini, bir niteliğini gösterir. Soru kökünde yer alan "ince hastalık" söz öbeğindeki "ince" sözcüğü sıfat görevindedir. C seçeneği dışındaki bütün seçeneklerde de sıfat görevindedir. C seçeneğinde zarf görevindedir.

Günümüz Türkçesinde bu, şu, o ve bazı metin türlerinde işbu; işaret sıfatı olarak kullanılır. İşaret zamirleri, işaret sıfatı olarak da kullanılan ögelerdir. Bu, yakında bulunanı; şu, görece daha uzakta olanı ve o ise görece en uzakta olan veya konuşmaya konu olan nesneyi gösterir. Sadece A seçeneğinde "bu " sözcüğü zamir olarak kullanılmışken diğer seçeneklerde sıfat görevindedir.

Farklı kaynaklarda edatlar, son çekim edatları, son takılar gibi terimlerle de gösterilir. Edatlar türetmeye elverişli değildir. İsim soylu kelimelerin, yalın veya durum eki almış biçimiyle birleşir. Anlamlı kelimeler, tamlamalar ve öbeklerden sonra onların başka kelimelerle söz dizimsel ve anlamsal ilişkilerini göstererek anlamını güçlendirip sınırlayabilir.Yalın Durum gibi, için, içre, ile, kadar, üzere Yönelme Durumu dair, dek, doğru, göre, karşı, nazaran, rağmen Ayrılma Durumu başka, beri, yana, dolayı, evvel, itibaren, önce, ötürü, sonra... Bu durumda E seçeneği doğrudur.

Yaptığı (sıfat) işte (isim) o kadar (edat) titiz (isim) ve (bağlaç) dikkatlidir (adlaşmış sıfat) ki (bağlaç) eline (isim) su(isim) dökecek (sıfat) birini tanımıyorum.

Cümlede zarf yoktur.Zarflar; herhangi bir çekim eki almadan bir fiili zaman, yer, durum, azlık, çokluk, soru gibi çeşitli açılardan niteleyen isim soylu kelimelerdir. Zarflar çekim eki almadan fiile bağlanır.

E seçeneği doğrudur.

D seçeneği dışındaki bütün seçeneklerde yüklem olan fiillerin yapısı kurallı birleşik fiil iken D seçeneğinde yüklem olan fiil türemiş fiildir.

İşlevli kelimeler grubunda zamirler, bağlaçlar, edatlar ve ünlemler bulunur. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.