TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 8

'Bakmadık Yer' tümcesinde yer isim olduğu için 'bakmadık' kelimesi kökü bakmak olan ve sıfat durumuna getirilmiş bir fiilimsi yani sıfat fiildir. (-DXK ekleriyle).Doğru yanıt 'A'.

İsimler ve fiiller, sözlüklerde madde başı olan kelimelerdir.

Sözlüklere, genellikle fiillerin bir veya iki çatı ekli biçimleri -her zaman olmasa da- dâhil edilirken üçlü çatı ekini almış fiiller genellikle sözlüğe dâhil edilmemiştir.

'Düşküne yardım eden' Özne grubu olup (-en, -an) sıfat-fiil eki kullanılmıştır. Doğru yanıt 'C'.

Edilgen yapılar, nesnelerin özne pozisyonuna taşınmasıyla ilgilidir.

ilk dört şıkta sıfat fiil vardır. Gidiş kelimesi ise isim-fiildir. Doğru yanıt 'E'.

D seçeneğindeki red+etmek = reddetmek bitişik yazılmıştır.

+CA ekinin zarf işlevli kelimelerdeki yaygın eğilimi zarfın derecesini asıl anlamına oranla çoğaltmak ya da pekiştirmektir. "Odadan yavaşça çıktı." (Çok yavaş çıktı.) Diğer şıklardaki +CA eki sıfat işlevli kelimelerde kullanılmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sonu /k/ ünsüzüyle biten kelimeler +CXk ekini aldıklarında söz sonundaki /k/ ünsüzü düşmektedir: yumuşa(k)cık vb. Bu tür ses olaylarına ‘morfofonolojik’ yani eklenmeye bağlı ses nöbetleşmeleri denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

"Çocuksu bakışlarıyla kendini affettirdi." cümlesindeki +sı (+sX) eki; isim ve sıfatlara eklenerek benzerlik ifade eden ve genellikle sıfat, zaman zaman da zarf işleviyle kullanılan yeni kelimeler türetir. +sX eki, sıfatın belirttiği niteliği asıl anlamına göre azaltarak benzerlik düzeyine indirir. Ek, cins isimlere de eklenerek sıfat ve zarf işlevli yeni kelimeler türetebilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

"Kardeşini hemen kucakladı." cümlesindeki +la-(+lA-) eki bir isimden fiil yapma ekidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

+dA- eki daha çok yansıma sözlere gelerek yansımanın bildirdiği ses ya da görüntünün ortaya çıkmasını/çıkarılmasını anlatan geçişsiz fiiller türetir: çatır-da-, çıtır-da-, patır-da-, fokur-da-, gürül-de-, ışıl-da-, vızıl-da-, mırıl-da-, horul-da-, takır-da-, hışır-da-, fısıl-da-, homur-da, gıcır-da-, kütür-de- vb. Doğru cevap D seçeneğidir.

+Ar- eki Türkçede, köken bakımından ayrı biçimbirimlere dayanan; ancak birinin zaman içinde geçirdiği ses değişikliği nedeniyle artık eş sesli hâle gelen iki ayrı +Ar eki vardır. Bunlardan ilki renk isimlerinden geçişsiz fiiller türetmektedir: ağar-(<ak+ar-), sarar- (<sarı+ar-), karar- (<kara+ar-), mor-ar-, boz-ar-, göv-er- (gök-er-) vb. ‘Bir hâle dönüşmeyi’ ya da ‘bir hâlde olmayı’ bildiren bu fiiller, cümlede nesne için yer açmazlar: Yapraklar sarardı (yapraklar özne, sarardı yüklem). İkinci biçimbirim ise Eski Türkçede +gar/+ger şeklinde olup zamanla ek başındaki ünsüzün düşmesiyle +Ar hâlini almıştır. Bu ek, ilkinden farklı olarak isimlerden geçişli fiiller türetir: ev-er-, baş-ar-, iç-er-, suv-ar- (hayvana su vermek, su içirmek) vb. Doğru cevap B seçeneğidir.

paket-le-, çit-le-, dilim-le-, yavaş-la- ve göz-le- fiillerinden çit-le- fiili yansıma bir sözcüktür. Doğru cevap B seçeneğidir.

İşleklik, bir ekin farklı kök ve gövdelere gelebilmesini ve kullanım sıklığını anlatır. Eğer bir ek sık kullanılıyor, gerektiğinde yeni kelimeler türetebiliyorsa işlek sayılmaktadır. +lA- eki işlek bir isimden fiil yapım ekidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

+(X)msA-, +sXn-, +kXr- ve +sA- ekleri isimden fiil yapım ekleridir. -(y)AcAk eki fiilden isim yapım ekidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

-(A)ç eki fiillerden isim ya da sıfat türetir: büyüt-eç, tıka-ç, gül-eç, kaldır-aç gibi az sayıda örneğin yanında bu ekin yaygın olarak kullanıldığı bir durum, fiillerin edilgenlik/dönüşlülük eki –n- ile biten tabanlarından sonradır: kıskan-ç, sevin-ç, bilin-ç, korkun-ç vb. Doğru cevap C seçeneğidir.

su+lu+ca isimden isim yapım eki almış bir sözcüktür.

sev+gi fiilden türemiş bir isimdir.

çok+al isimden türemiş bir fiildir.