TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 6

A,B,C ve D şıklarında verilen (kaşıkla,Seda'yla, kalemle, kızla) verilen kurala uyarken;E şıkkındaki örnek uymamaktadır. Doğru yanıt 'E'.

Yalın durum cümlede özneyi gösterir. Örnek : Resim güzel. Bu örnekte resim öznedir. Doğru yanıt 'A'.

D şıkkındaki 'sabaha' kelimesi yönelme durumu gösterir. Diğer tüm örneklerde bulunma durumu vardır. Doğru yanıt 'D'.

Bir köke yapım eki getirilerek türetilen yeni kelimelere, geleneksel dilbilgisi incelemelerinde gövde denir. Aç+ık sözcüğü fiilden isim olmuş türemiş bir sözcüktür.

Cümlede tek başına kullanılabilen, başka bir ögeye ihtiyaç duymayan biçimbirimlere bağımsız biçimbirimler denir. Çoğu zaman sözlüklerde tanımlanmış kelimeler olduklarından bunlar, sözlüksel biçimbirimler olarak da adlandırılabilir. Buna göre "siz,yarın, akşam,anne ve gel" sözcükleri bağımsız biçimbirimdir.

Türkçede az sayıda eş sesli isim ve fiil kökü vardır: şiş, şiş-; göç, göç-, vb.

İsim olarak kullanılan birleşik kelimelerin önemli bir bölümü; belirtisiz isim tamlaması, sıfat tamlaması, eş anlamlı veya zıt anlamlı ikilemeler gibi Türkçenin söz dizimi kurallarına göre oluşur.Cümle biçiminde olanlar: mirasyedi, gecekondu, şıpsevdi vb.

Var olan kelimeleri çeşitli biçimlerde kısaltma yeni kelime türetme yollarından biridir. Yukarıdaki seçeneklerden Lazer < Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation buna örnektir.

Bir kelimenin tamamının değil de anlamının var olan kelimelere kopyalanması, literatürde anlam kopyalaması olarak geçer. B seçeneğinde yıldız kelimesi “gök cismi”  iken yeni anlamı: “meşhur” dur.

Yeni kelime türetme yollarından biri de hiç olmayan sözleri uydurmak, bir yerde dilsel yaratıcılık göstermektedir.Türkçenin söz yapım ilkelerine göre türetilmiş görünen bu tür kelimelerin bir kısmı, Türkçenin türetme kurallarına uygun olmadığı gerekçesiyle çok tartışılmış; bunların uydurma olduğu ileri sürülmüştür. yanıtlamak “cevap vermek”, yöresellik “mahallîlik”, devinme “hareket”, yazın “edebiyat”, sorun “mesele”, doğa “tabiat” bu türe örnek kelimeler olarak gösterilebilir.

Özel adların, marka adlarının yaygınlaşarak genel anlamlı kelimelere dönüşebildiği de görülmektedir:

Behçet hastalığı, selpak, nescafe, bankamatik, kalaşnikof ...

İsim olarak kullanılan birleşik kelimelerin önemli bir bölümü; belirtisiz isim tamlaması, sıfat tamlaması, eş anlamlı veya zıt anlamlı ikilemeler gibi Türkçenin söz dizimi kurallarına göre oluşur. Bunların bir kısmı şöyledir : Belirtisiz isim tamlaması: ayakkabı, cumartesi, pazartesi, onbaşı, hanımeli, aslanağzı, uluslararası, yurt içi

Kelimeler,  yapılarına göre basit, türemiş ve birleşik olarak üç gruba ayrılırlar.Bir köke yapım eki eklenmesiyle ortaya çıkmış olanlar türemiş kelimelerdir. D seçeneği dışındaki sözcükler türemiştir. Ancak D seçeneğindeki sözcük birleşik sözcüktür.Kelimeler, en az iki kelimenin birleşmesiyle oluşmuş olabilir. Bu tür kelimelere birleşik kelime denir.

İsimler, isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan olarak da karşımıza çıkar. Bu durumda belirtili tamlamalarda tamlayan ilgi eki, tamlanan ise iyelik eki alır. Belirtisiz tamlamalarda sadece tamlanan ek alır. D seçeneği dışındaki seçenekler bu tanıma uygunken D seçeneğinde bu tanıma uygun örnek yoktur.

Somut isimler görülebilir, ölçülebilir bir yapısı olan nesneleri; soyut isimler ise bir şekle büründürülmeleri güç olan kavramları gösterir. C seçeneği dışındaki diğer seçeneklerde soyut sözcükler varken C seçeneğinde "ressam, tablo" sözcükleri somut isme örnektir.

Tamlanan durumundaki isim ögesini genellikle sayı, miktar gibi yönlerden belirten bir, kimi, bazı, bütün, her, çoğu gibi sıfatlara belirsizlik sıfatları denir. Zarflar; herhangi bir çekim eki almadan bir fiili zaman, yer, durum, azlık, çokluk, soru gibi çeşitli açılardan niteleyen isim soylu kelimelerdir. Zarflar çekim eki almadan fiile bağlanır. Yukarıdaki açıklamalar dikkate alındığında sadece E seçeneğindeki "böyle" sözcüğü zarf görevindedir. Diğer seçeneklerde "böyle" sözcüğü belirsiz sıfat görevindedir.

Niteleme sıfatları isimlerin bir özelliğini, bir niteliğini gösterir. Soru kökünde yer alan "ince hastalık" söz öbeğindeki "ince" sözcüğü sıfat görevindedir. C seçeneği dışındaki bütün seçeneklerde de sıfat görevindedir. C seçeneğinde zarf görevindedir.

Günümüz Türkçesinde bu, şu, o ve bazı metin türlerinde işbu; işaret sıfatı olarak kullanılır. İşaret zamirleri, işaret sıfatı olarak da kullanılan ögelerdir. Bu, yakında bulunanı; şu, görece daha uzakta olanı ve o ise görece en uzakta olan veya konuşmaya konu olan nesneyi gösterir. Sadece A seçeneğinde "bu " sözcüğü zamir olarak kullanılmışken diğer seçeneklerde sıfat görevindedir.

Farklı kaynaklarda edatlar, son çekim edatları, son takılar gibi terimlerle de gösterilir. Edatlar türetmeye elverişli değildir. İsim soylu kelimelerin, yalın veya durum eki almış biçimiyle birleşir. Anlamlı kelimeler, tamlamalar ve öbeklerden sonra onların başka kelimelerle söz dizimsel ve anlamsal ilişkilerini göstererek anlamını güçlendirip sınırlayabilir.Yalın Durum gibi, için, içre, ile, kadar, üzere Yönelme Durumu dair, dek, doğru, göre, karşı, nazaran, rağmen Ayrılma Durumu başka, beri, yana, dolayı, evvel, itibaren, önce, ötürü, sonra... Bu durumda E seçeneği doğrudur.

Yaptığı (sıfat) işte (isim) o kadar (edat) titiz (isim) ve (bağlaç) dikkatlidir (adlaşmış sıfat) ki (bağlaç) eline (isim) su(isim) dökecek (sıfat) birini tanımıyorum.

Cümlede zarf yoktur.Zarflar; herhangi bir çekim eki almadan bir fiili zaman, yer, durum, azlık, çokluk, soru gibi çeşitli açılardan niteleyen isim soylu kelimelerdir. Zarflar çekim eki almadan fiile bağlanır.

E seçeneği doğrudur.