Kurumlar Vergisi

Kurumlar vergisinin konusunu, sermaye şirketleri niteliğindeki tüm kurum ve kuruluşların sermaye değerlerine bağlı elde ettikleri kurum kazançları oluşturur.

Kurum kazançları, gelir vergisinin konusunu oluşturan kazanç ve iratlardan meydana gelmektedir. Bu bakımdan gerçek kişilerin bir takvim yılında elde etmiş olduğu ticari kazançlar, zirai kazançlar, ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iratları, menkul sermaye iratları, diğer kazanç ve iratlar eğer KVK'nda  sayılan kurumlar tarafından elde edilirlerse kurumlar vergisinin konusunu oluşturacaktır. Ancak, vergiye tabi kurum kazancının tespit edilmesinde Kurumlar Vergisi Kanunu’nun ve Gelir Vergisi Kanunu’nun  ticari kazanç hükümlerine yollama yapmış olması, kurumların elde ettiği tüm gelir türlerine GVK’nın ticari kazanç hükümlerinin uygulanmasını gerekli kılmaktadır.

Kurumlar vergisi mükellefleri sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortakları olmak üzere beş başlık altında toplanmaktadır.

Kurumların kuruluş kanunlarında, tüzüklerinde, ana statülerinde veya sözleşmelerinde gösterilen merkez kanuni merkez olarak değerlendirilir. 

İş merkezi ise iş bakımından işlemlerin bilfiil toplandığı ve yönetildiği merkezdir.

Bir kurumun iş merkezinin belirlenmesinde kullanılan ölçütler şunlardır:
a. İmalatın, personelin, hizmet ifalarının, gelir ve giderlerin yoğunlaştığı yer,
b. Genel kurulun ve yönetim kurulunun toplantı yeri,
c. Kurumun fiili yöneticilerinin ikametgâhlarının bulunduğu yer,
d. Kurumun idare servislerinin yoğun olarak bulunduğu yer ve
e. Kurumun üçüncü şahıslarla ilişkilerini yürüttüğü yer.

Kurumlar vergisi mükellefleri, kanuni veya iş merkezlerinin Türkiye’de bulunup bulunmadığına göre tam mükellefiyet veya dar mükellefiyet esasına göre vergilendirilir.

Tam mükellef kurumlardan kanuni veya iş merkezleri Türkiye’de bulunanlar, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilirler.

Dar mükellef kurumlardan kanuni ve iş merkezlerinden her ikisi de Türkiye’de bulunmayanlar, sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilirler.

Dar mükellefiyete tabi kurumların kazançları şu kazanç ve iratlardan oluşur: 

1. VUK hükümlerine uygun Türkiye’de iş yeri olan veya daimi temsilci bulunduran yabancı kurumlar tarafından bu yerlerde veya bu temsilciler vasıtasıyla yapılan işlerden elde edilen ticari kazançlar,
2. Türkiye’de bulunan ziraî işletmeden elde edilen kazançlar,
3. Türkiye’de elde edilen serbest meslek kazançları,
4. Taşınır ve taşınmazlar ile hakların Türkiye’de kiralanmasından elde edilen iratlar,
5. Türkiye’de elde edilen menkul sermaye iratları,
6. Türkiye’de elde edilen diğer kazanç ve iratlar dar mükellefiyete tabi kurumların kazanç unsurlarıdır.

Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette iş yeri;

Mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerler VUK m.156’da işyeri olarak tanımlanmıştır.

Safi kurum kazancının tespitinde bilanço ve işletme hesabı esası geçerlidir.

Her türlü ticaret şirketleri ile kurumlar vergisine tabi olan diğer tüzel kişiler birinci sınıf tüccar olup bilanço esasına göre defter tutmak zorundadırlar. Bu bakımdan kurumlar vergisi mükellefleri ilke olarak  kurum kazançlarını bilanço esasına göre tespit ederler. 

Hazine ve Maliye Bakanlığı işlerinin niteliği bilanço usulünün uygulanmasına elverişli bulunmayan mükelleflerin işletme hesabı esasına göre vergilendirilmesine izin verebilmektedir. Bakanlık, derneklerin ve vakıfların küçük çaptaki işletmelerine bu izni verebilmektedir.

1. Menkul kıymet ihraç giderleri,
2. Kuruluş ve örgütlenme giderleri,
3. Genel kurul toplantıları için yapılan giderler ile birleşme, devir, bölünme, fesih ve tasfiye giderleri,
4. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde komandite ortağın kâr payı,
5. Katılım bankalarınca katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları,
6. Sigorta ve reasürans şirketlerince ayrılan teknik karşılıklar,
7. Muallak hasar ve tazminat karşılıkları,
8. Deprem hasar karşılıkları,
9. Kazanılmamış prim karşılıkları,
10. Hayat sigortalarında matematik karşılıklar,
11. Dengeleme karşılığı,
12. Ayrılan sigorta teknik karşılıklarının ertesi bilanço döneminde aynen kâra nakledilmesi,
13. Bağlı şirketlerde holding şirketin genel idare giderlerden alınan paylar.

1. Öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler
2. Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz, kur farkları ve benzeri giderler
3. Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar
4. Kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen diğer giderler

Dar mükellef yabancı ulaştırma kurumlarının Türkiye’de elde ettikleri hasılatın brüt tutarına KVK’da belirtilen ortalama emsal oranlarının uygulanması suretiyle bulunacak tutar, bu kurumlar için vergiye tabi kurum kazancı olur.

Ortalama emsal oranları, Türkiye’de daimi veya arızi olarak çalışan bütün kurumlar için;

1. Kara taşımacılığında %12,
2. Deniz taşımacılığında %15,
3. Hava taşımacılığında %5

olarak belirlenmiştir.

Vergiye tabi kurum kazancının tespitinde kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilerek indirimler;

1. Ar-Ge ve Tasarım indirimi,
2. Sponsorluk harcamaları ile bağış ve yardımlar,
3. Girişim sermayesi fonu,
4. Türkiye’den yurtdışı mukimi kişi ve kurumlara verilen hizmetler,
5. Sermaye artırımında indirim.

Kurumlar ayrıca, ticari faaliyetlerden doğan zararlarını 5 yılı geçmemek üzere sonraki dönemlerde doğan kazançlardan indirebilmektedirler.

Kurumlar vergisi beyannamesi, mükelleflerin elde ettikleri kazançları bildirmek üzere kullanmış olduğu beyannamedir. Yıllık kurumlar vergisi beyannamesi, kurumun Türkiye’deki iş yerinin veya daimi temsilcisinin bulunduğu yerin; Türkiye’de iş yeri veya daimi temsilcisi olmadığı takdirde yabancı kuruma kazanç sağlayanların bağlı olduğu yerin vergi dairesine verilir.

Kurumlar vergisi oranı %20’dir. Ancak KVK geçici 13. madde uyarınca %20 olan kurumlar vergisi oranı; 2021 yılı kurum kazançları için %25, 2022 yılı kurum kazançları için ise %23 oranında uygulanacaktır.

Kurumlar vergisi mükellefleri, cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere kurumlar vergisi oranında geçici vergi öderler. Dar mükelleflerin geçici vergi mükellefiyetleri zirai ve ticari kazançlarıyla sınırlıdır.

Geçici vergi dönemleri normal hesap dönemi uygulayan kurumlarda takvim yılının üçer aylık dönemleridir. Buna göre Ocak-Mart, Ocak-Haziran, Ocak-Eylül ve Ocak-Aralık dönemleri normal hesap dönemine tabi kurumların geçici vergi dönemleridir.

Özel hesap dönemi uygulayan kurumlarda ise geçici vergi dönemleri yine üçer aylık dönemler olmakla birlikte, dönemler özel hesap dönemin başladığı aydan itibaren 3’er aylık dönemler itibariyle belirlenir. Üçer aylık kurum kazancı üzerinden hesaplanan geçici vergiler, üç aylık dönemi izleyen ayın 17. akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine verilip, ödenecektir.

Cari yıl için hesaplanacak kurumlar vergisinden ise o yıl için hesaplanıp ödenen geçici vergiler mahsup edilebilecektir. Mahsup işleminin yapılabilmesi için geçici vergilerin ödemiş olması gerekir. Üçer aylık dönemler itibariyle tahakkuk etmiş ancak ödenmemiş geçici vergiler ise hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilmediğinden terkin edilirler.

Hesaplanan kurumlar vergisinden dönem içinde ödenmiş olan geçici vergiler, stopaj yoluyla ödenen vergiler ve yabancı ülkelerde ödenmiş olan vergiler mahsup edildikten sonra ödenecek kurumlar vergisi bulunur.