TÜRK TİYATROSU

1924’te kurulan ve 1925 tarihinde kapatılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile Ağustos 1930’da kurulan ve Kasım 1930’da kapatılan Serbest Fırka deneyimlerini bir yana bıraktığımızda, Türkiye yaklaşık yirmi beş yıl boyunca tek partili (Cum- huriyet Halk Partisi) bir siyasal sistemle yönetilmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Truman Doktrini, 1947 yılında ABD Başkanı Harry Truman tarafından Sovyet tehdidine karşı hazırlanmış plandır. Bu doktrin ile ABD “komünizm tehdidi” altındaki devletlere ekonomik ve askeri yardım yapacağını açıklamıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

1950’li yıllarda ABD ve Dünya Bankası uzmanlarına göre, Türkiye geniş ta- rımsal olanaklara sahip bir ülkedir ve ancak tarıma dayalı bir ekonomi ile kalkı- nabilecektir. DP’de sorunları bu çerçevede değerlendirmiş, ekonominin güçlendirilmesi yolunda tarım potansiyeli ilk çıkış noktası olarak ele alınmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Türk Tiyatrosu’nun ‘Altın Çağ’ı olarak nitelendirilen 1960 sonrası tiyatro yaşantısının temelini oluşturmasıdır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Ülkemizin en eski ödenekli tiyatrosu İstanbul Şehir Tiyatrosu’dur. Kuruluşu 1914 olan ve o zamanki adıyla Darülbedayi-i Osmani (Osmanlı Güzellikler Evi) olarak adlandırılan bu kurum, olumlu olumsuz türlü olayları barındıran değişik aşamalardan geçerek, günümüz Türkiyesi’nin de en önemli tiyatro kurumlarından biri olarak varlığını sürdüregelmiştir. Doğru cevap E şıkkıdır.

1952 yılında Orhan Hançerlioğlu Şehir Tiyatrosu’nu yönetme görevini üstle- nir. Kurumun en önemli eksiği olan yönetmenlik için düşünülen kişi ise Alman asıllı tiyatro yönetmeni eğitmeni ve sahne tasarımcısı Max Meinecke’dir. Başyönetmen olarak atandığı kurumda altı yıl boyunca görev yapacak olan ünlü tiyatro adamı, birçok yeniliğe imza atacaktır. Doğru cevap C şıkkıdır.

924’te kurulan ve aslında Konservatuvar’ın çekirdeği sayabileceğimiz Musiki Muallim Mektebi, 1934 yılında tiyatro eğitimi de verilecek olan Milli Musiki ve Temsil Akademisi’ne dönüşmüştür. Müzik bölümünün başına ünlü Alman besteci ve eğitimci Paul Hindemith getirilir. Onun hazırladığı raporlar ışığında müzik bölümü 1936’da eğitime başlamıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

1958 başlarında Milli Eğitim Bakanlığı’nın da onayıyla Tiyatro Enstitüsü kurulmuştur. Enstitüde, Amerikalı ünlü tiyatro adamı Macgowan’ın yönettiği oyun yazma seminerlerine, Refik Erduran, Çetin Altan, Aziz Nesin, Orhan Asena, Turgut Özakman, Haldun Taner gibi o günlerin hemen tüm genç oyun yazarları katılmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Genellikle doğu-batı, geleneksel-modern, genç ve yaşlı kuşaklar arasındaki karşıtlıklar etrafında tartışmaya açılan batılılaşma sorunu karşısında yazarların tutumları birbirinden farklıdır. Bunların ilki, Batılılaşmayla birlikte aile kuru- munda ve toplumda ortaya çıkan modern yaşam biçimine karşı eleştirel ve ka- ramsar olan yaklaşımdır. Dönemin popüler yazarı Cevat Fehmi Başkut Küçük Şehir, Koca Bebek ve Harput’ta Bir Amerikalı adlı oyunlarıyla bu eğilimin adeta öncülüğünü yapar. Bu görüş önce Avrupa, ardından Amerikan hayranlığı olarak gündeme gelen batılılaşma hareketlerini geleneksel yaşamı ve ahlâkî değerlerimizi tehdit eden bir tehlike olarak değerlendirmektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Nurullah Ataç, Lütfi Ay, Suat Taşer, Burhan Arpad, Metin And, Adnan Benk bu dönemin öne çıkan eleştirmenleridir. Bunun yanı sıra bir sonraki dönemin ağır topu Özdemir Nutku, Zihni Küçümen, Metin Toker, gibi isimlerin de tiyatro eleştirisi yazdıkları görülmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Türkiye yaklaşık yirmi beş yıl boyunca tek partili (Cumhuriyet Halk Partisi) bir siyasal sistemle yönetilmiştir. Her iki parti de kısa süren varlıklarına karşın, 1950’de iktidarı ele geçirecek Demokrat Parti yöneticileri, diğer bir deyişle Türkiye’nin kaderini belirleyecek olan liberal-sağcı kanat için bir okul olmuştur.

Truman Doktrini, 1947 yılında ABD Başkanı Harry Truman tarafından Sovyet tehdidine karşı hazırlanmış plandır. Bu doktrin ile ABD “komünizm tehdidi” altındaki devletlere ekonomik ve askeri yardım yapacağını açıklamıştır.

Ülkemizin en eski ödenekli tiyatrosu İstanbul Şehir Tiyatrosu’dur. Kuruluşu 1914 olan ve o zamanki adıyla Darülbedayi-i Osmani (Osmanlı Güzellikler Evi) olarak adlandırılan bu kurum, olumlu olumsuz türlü olayları barındıran değişik aşamalardan geçerek, günümüz Türkiyesi’nin de en önemli tiyatro kurumlarından biri olarak varlığını sürdüregelmiştir.

Opera yasası yürürlüğe girmiştir.

Carl Ebert’in 1947 yılında ülkesine dönmesi üzerine Tatbikat Sahnesi’nin yöneticiliğine Muhsin Ertuğrul getirilir. Bu tarihten Devlet Tiyatro ve Opera Yasası’nın çıktığı 1949 yılına kadarki iki yıllık geçiş zamanı, Tatbikat Sahnesi Dönemi olarak adlandırılır.

Kırklı yılların kültür yaşamına bakıldığında, İstanbul ve Ankara dışında ülke genelinde tiyatroyu yaygınlaştırma girişimlerinin ekseninde iki
kurum yer alır: Halkevleri ve Köy Enstitüleri.

Bu dönemin en ünlü tiyatro topluluğu hiç kuşkusuz kurucusunun adıyla anılan Muammer Karaca Tiyatrosu’dur. Kendi binasını yaptırmayı da başaran sanatçı, Etnan Bey Duymasın adlı politik güldürüsü ama daha da önemlisi yetmişli yıllara kadar 4000’i aşkın temsiliyle bir rekor kıran Cibali Karakolu adlı oyunuyla Türk tiyatrosunun unutulmazları arasındaki yerini almıştır.

Haldun Taner Günün Adamı ve Dışardakiler, Reşat Nuri Güntekin Tanrı Dağı Ziyafeti, Cevat Fehmi Başkut Sana Rey Veriyorum, Nazım Hikmet Sabahat, Çetin Altan Beybaba adlı oyunlarında siyaset dünyasını ele alırlar. Özellikle Günün Adamı gerek içeriği gerekse sakıncalı damgasını yemesi açısından döneme damgasını vurmuştur.

Batılılaşmayla birlikte aile kurumunda ve toplumda ortaya çıkan modern yaşam biçimine karşı eleştirel ve karamsar olan yaklaşımdır. Dönemin popüler yazarı Cevat Fehmi Başkut Küçük Şehir, Koca Bebek ve Harput’ta Bir Amerikalı adlı oyunlarıyla bu eğilimin adeta öncülüğünü yapar. Bu görüş önce Avrupa, ardından Amerikan hayranlığı olarak gündeme gelen batılılaşma hareketlerini geleneksel yaşamı ve ahlâkî değerlerimizi tehdit eden bir tehlike olarak değerlendirmektedir.

1958 yılında, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde kurulan, Türk Tiyatrosu üzerine yapılan bilimsel araştırmalara da odaklanan Tiyatro Enstitüsü, 1961 yılında kapatılmış, 1964 yılında dört yıllık eğitim veren Tiyatro Kürsüsü olarak yeniden açılmıştır.