TÜRK TİYATROSU

Seyirlik oyunlarımızın, sözden çok şarkıya, dansa ve bedensel
anlatıma dayalı olması onun evrensel özelliğidir. Doğru cevap C'dir.

Ekin zamanı, hasat
mevsimi, kıtlık, kuraklık zamanları, düğün bayram zamanları, hayvanların çiftleşme dönemleri, mevsim dönümleri gibi önemli zamanlarda köylünün bir araya gelip birlikte yansıladığı oyunlardır. Doğru cevap E'dir.

Törensel ve büyüsel kökenli köy seyirlik oyunlarında simgesel olarak varolan
Eski Yıl ile Yeni Yıl, Yaz ile Kış, Ak ile Kara, Ölüm ile Doğum (Dirilme) arasındaki çatışma, mevsimlik törenlerde ve ritüellerde de temel ve ortak çatışmayı
oluşturur. Diriliş-çoğalma-bolluk-berekete inanma ve bu inancı törenlerle kutlama
ve kutsama, büyü kökenli oyunların genel motifleridir. Doğru cevap E'dir.

Köy Seyirlik Oyunları’na Dramatik Köylü Oyunları da denilmektedir. Burada dramatikten kastedilen, en az kendinden başka bir kişiliği, bir olguyu, bir yaratığı canlandırma, giyim-kuşam, maske, makyaj ile kendine yeni bir kişilik verme, bu seyirlikler söyleşmeli oyunlar olduğu için, bu söyleşmenin belli bir eylem ve konuyu geliştirmesi gibi özelliklerdir. Başka bir deyişle köy seyirlik oyunları ya da dramatik köy oyunları denilince, bir başkasını canlandırma-taklit yansılama ve dolayısıyla düş gücü-imgelem-tasavvur’un kullanılmasını ve bu taklidin çeşitli anlatım araçları yardımıyla söz ve eyleme dönüşmesini, bu sürecin de bir seyirci topluluğuyla paylaşılmasını anlamak gerekir. Doğru cevap C'dir.

Saya Gezme ya da Saya Bayramı, koç katımından yaklaşık yüz gün
sonra, yani kuzunun ana rahminde tüylendiği zaman ve elli gün sonra doğumunda yapılır. Bu bayramın bir diğer adı da Çoban Bayramı’dır. Doğru cevap B'dir.

Tarlanın sürüleceği gün yarışlar, eğlenceler düzenlenir, tarlasını süren köylüye
toprak fırlatılır. Niğde-Aksaray yöresinde oynanan Ekin Kurtarma Oyunu bu tür
uygulamalardan biridir. Doğru cevap A'dır.

Doğaya sıkı sıkıya bağlı olan yörelerde doğa ile yandaş ve barışık olmak
için oynanan Güneşi Karşılama, Baharı Karşılama (Hıdırellez-Nevruz), Yağmur
Yağdırma, Kış Yarısı, Yeni Yıl için oynanan oyunlar: İçinde ölüp-dirilme ve ak-kara çatışmasının olduğu bu oyunlardan biri Sivas yöresinde oynanan Baca Pilavı Oyunu’dur. Güneşi karşılamak için kış yarısında oynanır. doğru cevap A'dır.

Baharı karşılama törenlerinden Hıdırellez’le ilgili oyunlarda da en önemli
motif ölüp dirilme’dir. Çünkü inanca göre Hızır ve İlyas peygamberlerin buluşma
gününde doğa zaten tüm canlılığı ve yeşilliğiyle bayrama durmuştur. Bir bakıma
yeniden diriliştir bu. Doğru cevap D'dir.

Seyirlik oyunlarda yönetici oyun öncesi ve
oyun sırasında bütünüyle oyun düzeninden sorumludur. Bu alanda yapılan araştırmalar ışığında “yönetici” nin farklı yörelerde farklı isimlerle anıldığı saptanmıştır. Delikanlıbaşı, Yarenbaşı, Meydancı, Köse, Cıdıroğlu, Kızılayak, Peyk veya
Yiğitbaşı, Delil, Mukallit, Oyunbabası, Oyunağası, Oyuncubaşı, Kumpo, Kızlarağası, Öncü, Reis, Elebaşı, Düğün Kâhyası, Oyun Kâhyası gibi. Doğru cevap C'dir.

Köy seyirlik oyunlarımızın en dikkate değer yanlarından biri oyunların boş olan her alanda yansılanabilmesidir. Bu boş alan, bir tarla olabilir, ekili olmayan bir toprak parçası olabilir, evlerin damları ya da avluları olabilir, su kenarı, düğün meydanı, büyük bir oda olabilir. Önemli olan oyun alanının çevresine seyirci alabilecek kapasitede olmasıdır. Çünkü zaten gerekli olan, seyircinin oyunla
özdeşleşmesi değil, oyunu paylaşması, oyuna katkıda bulunması, dahası kimi
zaman içinde yer alarak oyuna katılmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu birikimine katkıda bulunan tiyatro geleneğimizden birisi Anadolu’da köylerde gelişmiş Köy Seyirlik Oyunları ya da Dramatik Köylü Oyunları’dır.

Oyunların başlangıçta büyüsel ve görevsel olması bu oyunların kaynağını ritüellere dek götürmektedir.

Tarımla geçinen yörelerde ürünün bereketli olması için yapılan Hasat Önü, Hasat Sonu oyunları: Tarımla geçinen yörelerde ürünün bereketli olması adına yapılan törensel ve büyüsel kökenli bu oyunlar Tarımsal Oyunlar başlığı altında da incelenebilir.

İçinde ölüp-dirilme ve akkara çatışmasının olduğu bu oyunlardan biri Sivas yöresinde oynanan Baca Pilavı Oyunu’dur.

Ak-kara çatışmasını simgeleyen en tipik kişileştirmeler Arap ile Dede ve onların arasındaki çatışmadır.

Köse, Cıdıroğlu, Kızılayak, Peyk veya Yiğitbaşı, Delil, Mukallit, Oyunbabası, Oyunağası, Oyuncubaşı, Kumpo, Kızlarağası, Öncü, Reis, Elebaşı, Düğün Kâhyası, Oyun Kâhyası

Doğru cevap B şıkkıdır.

İbadet ile Köy Seyirlik Oyunları arasındaki ilişkiden de söz etmek gerekir.
Çünkü ibadetin kurallarıyla seyirlik oyunların kuralları arasında pek çok benzerlik vardır. Örneğin;
• Nasıl ki ibadeti yönetecek bir din adamının bulunması şartsa, köy seyirlik
oyunlarını yönetecek bir bilge kişi ya da yetenekli bir kişinin varlığı şarttır.
• Her ikisinde de gerek yönetenlerin, gerek katılımcıların bir ön hazırlık yapması gerekir.
• İbadet törenlerinin belli katı kuralları olduğu gibi, köy seyirlik oyunlarının
belli kalıpları ve çatıları vardır. Susulacak ve gülünecek yerler bellidir.
• İbadet için belli yerler gerektiği gibi, seyirlik oyunlar için de kendine has
-köy meydanları, damlar, ev önleri gibi- yerler gereklidir.
• İbadet nasıl belli zamanlarda yapılıyorsa, köy seyirlik oyunları da belli zamanlarda yansılanır.
• Her ikisinde de kurban adağı-hediye sunmak gerekir. Seyirliklerden Saya
Gezme ve Kış Yarısı oyunlarında olduğu gibi.
• İbadet törenlerinde de, seyirlik oyunlarda da müzik ve dans ortak anlatım
araçlarındandır.

Doğru cevap D seçeneğidir