TÜRK TİYATROSU

Eğitimde (Yaratıcı Drama), öğretimde (tarih, yabancı dil öğretiminde), tıpta (psikodrama), iletişim araçlarında (radyo ve televizyondaki programlar içinde dramatizasyonlar halinde), politikada (meydanlarda yapılan propaganda amaçlı dramatizasyonlarda) ve başka alanlarda dram sanatı etkin bir araç olarak kullanılmaya başlamıştır.

17. yüzyıla kadar, dram sanatının iki temel biçimi egemendi. Bunlardan biri tiyatro, öteki ise dramatik danstı. Her ikisinin de kendi içinde çeşitleri, farklı görünümleri vardı. Görünümleri (mimden köy seyirlik oyunlarına kadar uzanan), ülkeden ülkeye kültürden kültüre değişiklikler gösteriyordu.

Dram bir öğretim tekniği olarak da giderek vazgeçilmez olmaya başlamıştır. Bu yöntemin öğretimde etkin ve yaygın bir biçimde kullanılması, öğretimin, daha az enerji, daha az zaman kullanılarak, daha etkin bir biçimde gerçekleştirilmesini, öğrenilen bilgilerinse daha uzun süre korunmasını ve kullanılmasını sağlayacaktır.

Dramın eğitimde kullanılması ağırlıklı olarak, İngiltere, A.B.D. ve Almanya kaynaklıdır. Ülkemizde, eğitimde dramın kullanılmaya başlanmasında bu ülkelerdeki kullanımı yol gösterici olmuştur. İngiltere’de bu yönlü kullanıma “Eğitimde Drama” (Drama in Education), A.B.D.’deki kullanımına “Yaratıcı Drama” (Creative Drama) ve Almanya’daki kullanımına ise, “Oyun ve Etkileşim” (Spiel und İnteraktion) denmektedir.

Genel olarak dramın kaynağı birbirinden kolay koparılamayacak ve birbirini tamamlayan beş ana nedene dayandırılmaktadır. Bunlardan biri “büyü”, ikincisi “çalışma”, üçüncüsü “iletişim”, dördüncüsü öykü anlatıcılığı ve oyun oynama içgüdüsü, beşincisi ise, tartımlı dans ve müziktir.

Mitoslar, simgesel sözlerdi. İlkel insanların kurdukları anlatılar, uydurdukları gerçek dışı öykülerle dünyayı anlamaya, anlamlandırmaya, anlatmaya ve dönüştürmeye çalışıyorlardı. Dram sanatının ortaya çıkması simgesel söz olan mitosun ve simgesel eylem olan ritüelin değişime uğramasıyla biçimlendi.

Dram sanatının ortaya çıkması simgesel söz olan mitosun ve simgesel eylem olan ritüelin değişime uğramasıyla biçimlendi. Zaten, ritüeller, sanat amaçlı yapılmamış olsa da, biçim olarak dramatikti. Aynı şey mitoslar için de geçerliydi. Sanatsal bir işlevle değil, pratik bir işlevle oluşturulmuş olan mitoslarda da farkında olmadan sanatsal bir nitelik vardı. Dili şiirseldi. Anlatısında kurmaca egemendi. Daha sonra epik şiir, roman ve öykü buradan doğup gelişecekti.

Anlatı en genel anlamıyla, anlamlı ve bağlantılı bir dizi olayın temsilidir. Bütün anlatılarda, dört temel öğe olan, kişi, uzam, zaman ve eylemlerin olması bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

Zamanın yazınsal anlatıdaki en çarpıcı özelliği karşımıza “geçmiş zaman” olarak çıkmasıdır. Yazınsal anlatıdaki geçmiş, masallarda, mitoslarda ya da dünyanın oluşumuna ilişkin rivayetlerde olduğu gibi, binlerce ya da milyonlarca yıl öncesine dayanabilir ya da “kısa bir süre önce ”de olabilir. Yazınsal anlatılar (öykü, roman) bilim-kurgu türünde olsa ve gelecekte geçse bile, o anlatı yine de geçmişte olup bitmiş gibi dile getirilir.

Dram Sanatı: Kişi, uzam, zaman ve eylemler içeren anlatıların, “sen-ben” ilişkisi içinde, “şimdi” ve “burada” lık duygusu yaratacak biçimde, içinde yer aldığı araca göre farklı biçimlerde yansılanarak oluşan, tiyatro, opera, bale, kurmaca sinema filmi, kukla oyunu, radyo oyunu, gölge oyunu gibi sanatları içeren sanatın genel adıdır.

Dram sanatı tarihi içinde, üçüncü olarak ortaya çıkan dramatik sanat dalı operadır. İlk opera, 1594’te, İtalya’da yazılmış ve sahnelenmiştir

Dramda her şeyin somut olarak sunulması, böylece, benzerlik, ayrım ve çelişkilerin daha çarpıcı olarak ortaya konması, daha kolay alımlanması ve görsel belleğin daha güçlü olması, günümüzde de, eğitimcileri-öğreticileri, dramı öğretimde kullanmaya itmiştir.

Dramın, yaratıcılıkta, kendini ve toplumu tanımada, içinde yaşadığı toplumla arasındaki ilişkiyi saptamada, birey olarak ait olduğu toplumla arasındaki dengeyi kurmada, ileşitişim kurma ve kurduğu iletişimi güçlendirmede, yaratıcılıkta, tutum, davranış edinmede ve onları değiştirmede, kullanılmasına yaratıcı drama denmektedir.

Ritüeller de, tıpkı mitoslar gibi ve onlarla birlikte, simgesel eylemlerdi. Başka bir
deyişle büyünün eyleme dökülmesiydi.

Genel olarak dramın kaynağı birbirinden kolay koparılamayacak ve birbirini tamamlayan beş ana nedene dayandırılmaktadır. Bunlardan biri “büyü”, ikincisi “çalışma”, üçüncüsü “iletişim”, dördüncüsü öykü anlatılıcılığı ve oyun oynama içgüdüsü, beşincisi ise, tartımlı dans ve müziktir.

Anlatı en genel anlamıyla, anlamlı ve bağlantılı bir dizi olayın temsilidir.

Bir anlatının oluşabilmesi için, bir tek edim yada eylem yeterli olmamaktadır

birbiriyle bağıntısız olan iki eylem ya da edim de anlatı oluşturmaya
yetmemektedir

Anlatı içinde yer alan eylem ve edimler için özellikle ardıllık ilişkisi vurgulanmaktadır

Uzam, diyalektik olarak zamanla değişir.

Her anlatının kişileri başka bir deyişle, edenleri, eyleyenleri ya da olup bitenlere
maruz kalanları mutlaka vardır

Yazınsal Anlatıda Eylemler

Biz alıcılar (okurlar ya da dinleyiciler olarak) anlatıdaki herhangi bir eyleme (olaya) ya da edime tanık olmayız.

Sözce, kişinin, “ben”den ve “şimdiki zaman”dan hareket ederek sözle dışa vurduğu anlamlı bütündür. Bu bir sözcükten oluşabileceği (Gir! Çık! Bekle! Geliyorum.) gibi bir tümceden de (“Sen şimdi kalkıp gidiyorsun. Git / Gözlerin durur mu onlar da gidiyorlar. Gitsinler. / Oysa ben senin gözlerinsiz edemem bilirsin”, “Üşüyorum kapama gözlerini”) oluşabilir

Kişi, uzam, zaman ve eylemler içeren anlatıların, “sen-ben” ilişkisi içinde, “şimdi” ve “burada”lık duygusu yaratacak biçimde, sahnede ya da sahne yerine geçecek bir alanda, oyuncu, kukla, gölge veya çeşitli nesneler kullanılarak, yansılama yoluyla oluşan, seyircisiyle buluştuğunda varolan ve her buluşmada yeniden yaratılan sanata tiyatro denir.