TÜRK TİYATROSU - Deneme Sınavı - 5

Eşeğin Gölgesi, 1970'li yıllarda  bir ihtarla oynanması durdurulan tiyatrolardan biridir. diğeri ise "Biraz Gelir misiniz?"dir.

İbrahim Şinasi’nin Şair Evlenmesi ile başlayan ve pek de uzun sayılmayacak bir süreç içinde batı tiyatrosunun ölçütlerini ve estetiğini tanımaya ve uygulamaya çalışan oyun yazarlarımızın verdikleri ürünler, daha çok “töre ve karakter komedyası” ile “romantik” ya da “evcil dram” diyebileceğimiz türler arasında gidip gelmiştir.

Türk Tiyatrosu’na kabare türünün girmesi ve bu türde yapıtlar üretilmesi de ele aldığımız dönemin eşiğinde başlayan ve dönem boyunca süren önemli bir gelişme olarak alınmalıdır. Vatan Kurtaran Şaban, Bu Şehr-İstanbul ki, Astronot Niyazi, Ha Bu Diyar, Dün Bugün, Haneler, Yalan Dünya ve Aşk-u Sevda bu dönemde Haldun Taner’in öncülüğünde kurulan Devekuşu Kabare Tiyatrosu için yazılmış ve sahnelenmiş oyunlardır.

Köydeki toplumsal değişikliği ve köy sorunlarını ele alan oyunların başlıcaları da şunlardır: Turan Oflazoğlu’nun Elif Ana; Recep Bilginer’in Sarı Naciye; Vasfi Uçkan’ın Acılı Toprak; Erdoğan Aytekin’in Ebekaya; Murathan Mungan’ın Mahmud ile Yezida; Ömer Polat’ın Aladağlı Mıho; Orhan Asena’nın Toroslardan Öteye; Oktay Arayıcı’nın Bir Ölümün Toplumsal Anatomisi; Fazıl Hayati Çorbacıoğlu’nun Erkek Satı; Nezihe Araz’ın Bozkır Güzellemesi; Necati Cumalı’nın Yaralı Geyik; Remzi Özçelik’in Taş Bademler; Ali Yörük’ün Türkmen Düğünü; Haşmet Zeybek’in Düğün Ya Da Davul.

1970’li yılların bu içten içe kaynayan kent yaşantısı oyun yazarlarını büyük ölçüde etkilemiştir. Bu öbekte yer alan yapıtlar veren yazarlar ve oyunları şöyle sıralanabilir: Nazım Kurşunlu’nun Evler ve İnsanlar, Baba Evi; Nezihe Araz’ın Öyle Bir Nevcivan; Vasıf Öngören’in Asiye Nasıl Kurtulur, Bu Oyun Nasıl Oynanmalı vb.

Dönemin “ortakçı” politik tavrı da o güne değin yazarlık alanında görülmeyen “ortak yazım” ve “grup yazarlığı” gibi kavramları gündeme getirmiştir.

Zeynep Oral, Atilla Sav, Sevda Şener, Özdemir Nutku, Metin And, Seçkin Cılızoğlu (Selvi) ve Engin Ardıç gibi eleştirmenler dönemin tiyatrosunu, eleştirileri ve yönlendirmeleri ile büyük ölçüde etkilemişlerdir.

Dönemin başbakanı Ecevit’in özel tiyatrolara sorunlarını bir dernek aracılığıyla iletmeleri önerisinden hareketle, Türk Özel Tiyatrolar Derneği adıyla bir dernek kurmuşlar, ancak bu derneğin içinde de tartışmalar ve ayrışmalar yaşanmıştır. Bu tiyatrolardan sadece 12’si Başbakan Ecevit’e mektup yazmışlar, bu da ayrışmanın ilk adımı olmuştur.

Dönemin başbakanı Ecevit’in özel tiyatrolara sorunlarını bir dernek aracılığıyla iletmeleri önerisinden hareketle, Türk Özel Tiyatrolar Derneği adıyla bir dernek kurmuşlar, ancak bu derneğin içinde de tartışmalar ve ayrışmalar yaşanmıştır. Bu tiyatrolardan sadece 12’si Başbakan Ecevit’e mektup yazmışlar, bu da ayrışmanın ilk adımı olmuştur. Daha sonra ise Ankara Sanat Tiyatrosu, Dostlar Tiyatrosu, Ulvi Uraz Tiyatrosu ve Çevre Tiyatrosu bu birlikten ayrılarak Devrimci Özel Tiyatrolar Derneği’ni kurmuşlardır.

1970’li yıllarda tiyatro eğitimi açısından önemli gelişmeler olmuştur. 1974 yılında Konservatuarlar Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinden üniversitelerin bünyesine alınmıştır.

1982 yılında bölümün adı, yeni kurulan Dokuz Eylül Üniversitesi’ne dahil olan Güzel Sanatlar Fakültesi içinde Sahne Sanatları Bölümü olarak değişecektir. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sahne Sanatları Bölümü 1990’lı yıllarda Anadolu’nun farklı şehirlerinde açılacak sahne sanatları bölümlerinin de öncüsü ve modeli olmuştur.

1971 muhtırası, ülkede gelişen sol hareketlere ve bunların nedeni olarak görülen aydın çevrelere, üniversiteye, işçilere, gençlere ve bu alandaki örgütlenmelere önemli ölçüde kısıtlamaların getirildiği, gözdağı verildiği bir uyarı hareketidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Bertolt Brecht adı ve onun tiyatrosu olarak “epik tiyatro” öne çıkmaktadır. Almanya’da 1920’li yıllarda adından söz ettirmeye başlayan ve gerek ortaya koyduğu kuram ve bunu kanıtlamak için yaptığı uygulamalarıyla tiyatro sanatında bir devrim yaratan Brecht, tiyatroya getirdiği bu yaklaşımıyla tüm dünya tiyatrosunu derinden etkilediği gibi sancılı bir oluşum süreci yaşayan Türk Tiyatrosu’nu da oldukça fazla etkilemiştir.

Devlet Tiyatroları 1980’li yıllarda Adana, Antalya, Trabzon, Diyarbakır
gibi kentlerde yaygınlaşmasını sürdürdüyse de nitelik ve seyirci ile kurduğu ilişki
bakımından 1970’li yıllardaki dinamizmini yakalayamamıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

İstanbul Şehir Tiyatroları için ise Muhsin Ertuğrul’un yeniden tiyatronun başına getirildiği 1974 yılı önemlidir.

Türk Tiyatrosu’nun geleneksel türlerin tam anlamıyla karalandığı bir dönemin ardından Brecht ile tanışması, benzer bir bileşimin bizde de yakalanabileceği olasılığının düşünülmesini sağlamıştır. Türk oyun yazarlarının geleneksel türlerdeki estetiği algılaması, anlaması, araştırması ve bu estetiği yeni yapıtlarda uygulamaya başlaması 50’li yılların sonunda başlamış 60’lı 70’li yıllar boyunca da sürmüştür.

Vedat Türkali’nin Bu Ölü Kalkacak,Ömer Polat’ın Aladağlı Mıho, Haşmet Zeybek’in Düğün Ya da Davul, Bilgesu Erenus’un El Kapısı ve Nereye Payidar, Orhan İyiler’in Yitik Köpek ve Mehmet Türkkan’ın Bu Oyun Oynanmamalı adlı oyunları Brecht’in etkisinde geleneksel tiyatronun anlatımcı ve epik ögelerinin egemen olduğu oyunlar olarak sayılabilir.

Türk Tiyatrosu’na kabare türünün girmesi ve bu türde yapıtlar üretilmesi de ele aldığımız dönemin eşiğinde başlayan ve dönem boyunca süren önemli bir gelişme olarak alınmalıdır. Vatan Kurtaran Şaban, Bu Şehr-İstanbul ki, Astronot Niyazi, Ha Bu Diyar, Dün Bugün, Haneler, Yalan Dünya ve Aşk-u Sevda bu dönemde Haldun Taner’in öncülüğünde kurulan Devekuşu Kabare Tiyatrosu için yazılmış ve sahnelenmiş oyunlardır.

Başar Sabuncu’nun Çark, Zemberek, İşgal ya da Talihli Amele Mehmet Ali’nin Maceraları; Ahmet Oktay’ın Kurt Dişi; Oben Güney’in Gençlerin Suçu, Yük; İsmet Küntay’ın 403.Kilometre,Bilgesu Erenus’un Ortak, Nereye Payidar, El Kapısı; Haşmet Zeybek’in Alpagut Olayı; Bayazıt Gülercan’ın Lodos, Vasıf Öngören’in Almanya Defteri; Zengin Mutfağı; Ömer Polat’ın 804 İşçi; Hüsamettin Çetinkaya’nın Hatboyu Şantiye ve Erol Toy’un Bir İşçinin Günlüğü.

Dönemin başbakanı Ecevit’in özel tiyatrolara sorunlarını bir dernek aracılığıyla iletmeleri önerisinden hareketle, Türk Özel Tiyatrolar Derneği adıyla bir dernek kurmuşlar, ancak bu derneğin içinde de tartışmalar ve ayrışmalar yaşanmıştır. Bu tiyatrolardan sadece 12’si Başbakan Ecevit’e mektup yazmışlar, bu da ayrışmanın ilk adımı olmuştur. Daha sonra ise Ankara Sanat Tiyatrosu, Dostlar Tiyatrosu, Ulvi Uraz Tiyatrosu ve Çevre Tiyatrosu bu birlikten ayrılarak Devrimci Özel Tiyatrolar Derneği’ni kurmuşlardır. Doğru cevap D şıkkıdır.