TÜRK TİYATROSU - Deneme Sınavı - 3

1991’de Uluslararası Tiyatro Enstitüsü’nün (ITI) -Türk tiyatrosunun tanıtıldığı bir
sempozyumun da içinde yer aldığı- Genel Kongresi İstanbul’da, Uluslararası Amatör Tiyatrolar Birliği’nin Dünya Kongresi de 1995’te Ankara’da yapılmıştır.

Bu dönemin en göze çarpan tiyatro olayları arasında yer alan ve çoğu ödül
kazanmış olan sahne çalışmalarının bazıları şöyle sıralanabilir: Rutkay Aziz’in
yönettiği A.S.T. yapımı, Gorki’nin ‘Yaz Misafirleri’, Basil Coleman’ın yönetti-
ği Ankara DT yapımı, Shakespeare’in ‘Kral Lear’i, Başar Sabuncu’nun yönettiği,
İBBŞT yapımı ‘Bir Ata Krallığım’ başlıklı Shakespeare kolajı ve Tiyatro Atölye-
si yapımı olan Jean Genet’nin ‘Balkon’ oyunu; Kenan Işık’ın yönettiği Bakırköy
Şehir Tiyatrosu yapımı, Nazım Hikmet’in ‘Ivan Ivanoviç Var mıydı Yok muydu’
oyunu, Yücel Erten’in yönettiği, İstanbul DT yapımı, Peter Shaffer’ın ‘Amade-
us’ ve Ankara DT yapımı Haldun Taner’in ‘Keşanlı Ali Destanı’ oyunları.

Organizatör Egemen Bostancı’nın yapımcılığını üstlendiği ‘popüler müzikal’ biçemindeki sahne olayları arasında en çok tutulanlar, Sadık Şendil’in ‘Yedi Kocalı Hürmüz’ ve ‘Kanlı Nigar’ oyunları ile Haldun Dormen’in ‘Hisseli Harikalar Kumpanyası’ oyunu olmuştur.

1980-2000 döneminin en etkili tiyatro adamlarından biri, İtalyan halk tiyatrosu ile politik tiyatroyu buluşturan -kendi yazdığı- metinleri sahneleyip eşi Franca Rame ile sunan Dario Fo’dur. Fo, bir oranda doğaçlamaya dayandırdığı sahne olaylarıyla, Batı dünyasında ‘yazar tiyatrosu’nu sürdüren tek önemli isimdir.

12 Eylül darbesinin ardından yurt dışına gitmek zorunda kalan, pasaport alamayan, çeşitli davalardan hapiste yatan sanatçılar 1402 sayılı kanunun işletilmesiyle çalıştıkları resmi kurumlardan çıkarılmışlardır.

1985’te Adana Devlet Tiyatrosu yerleşik düzene geçip sürekli oyun sergilemeye başlamıştır.

Uluslararası Amatör Tiyatrolar Birliği’nin Dünya Kongresi de 1995’te Ankara’da yapılmıştır.

1990’lı yıllarda Amerikalı sahne tasarımcısı Robert Wilson’ın dramatik metin kullanımından gitgide uzaklaşarak ‘metinlerarası’ olmayı gözeten ve ‘performans’ (sahne gösterisi) temelli, ‘imge tiyatrosu’ olarak da adlandırılan bir anlatıma yöneldiği görülür.

Kral Oedipus

1980’ler, Ferhan Şensoy’un ‘Şahları da Vururlar’ (Bkz. Dönemin Öne Çıkan Oyunları bölümü) oyunu ile günümüze uzanan, “Ferhanca” sivri dilli, bereketli oyun yazarlığını atağa geçirdiği dönemdir.

Dönemin üretkenlikleriyle ve/ya da yapıtlarının yarattığı etki nedeniyle öne çıkan beş yazar, Turgut Özakman, Ferhan Şensoy, Tuncer Cücenoğlu, Murathan Mungan ve Memet Baydur’dur.

Kıyamet Sularında oyunu Civan Canova tarafından yazılmıştır.

1980'li yıllarda tek kişilik oyunlarda patlama yaşanmıştır.

1990’lı yıllarda önce İngiltere’de, hemen ardından da A.B.D.’de oluşup yeni bir tiyatro hareketine dönüşen ‘Suratına Tiyatro’ (In -Yer-Face Theatre) örnekleri, o güne dek tiyatro sahnesine çıkartılması ‘terbiyeye aykırı’ bulunan hemen hemen tüm konuları ve dilsel kullanımları özgürce gündeme getirmiştir. Bu yeni tür tiyatro, yüzyıl dönümünde ülkemizde de tutulacak, 2000’li yıllarda Özen Yula’nın ‘Gözükara Alaturka’ oyunu gibi yerli örnekler de verilecektir.

Demokratik düzene yeniden geçiş yolunda yeni partiler kurulmaktaydı. 1961 Anayasası’nın yerine konan 1981 Anayasası tartışmalara neden olmaktaydı. İlk seçimlerde Turgut Özal liderliğindeki Anavatan Partisi (AP) iktidara geldi. ‘Liberal ekonomi’ anlayışının egemenliğinde süren bir tüketim ve ‘köşe dönme’ sürecine girilmişti. Para ile para kazanma yönteminin çekiciliğine kapılan ‘orta direk’(orta sınıf), bankerlere para yatırarak ‘bir koyup iki alma’ya çalışırken, banker iflasları sonucunda evlerini ve emeklilik ikramiyelerini yitirme tehlikesiyle yüzleştiler.

Batı’nın ‘Demirperde gerisi ülkeleri’ olarak tanımladığı Doğu Bloku ülkelerindeki komünist rejimin çözülüşünün simgesi, Berlin Duvarı’nın 1990’da resmen yıkılması olmuştur.

70’li yılların ortalarından bu yana, Muhsin Ertuğrul’un gerçekleşmemiş Bölge Tiyatroları projesinin yerine geçmek üzere, Devlet Tiyatroları’nın ülke düzeyinde yaygınlaştırılması gündemdedir.