TÜRK TİYATROSU - Deneme Sınavı - 19

Ak-kara çatışmasını simgeleyen en tipik kişileştirmeler Arap ile Dede ve onların arasındaki çatışmadır

Açık Biçim-Göstermeci-Epik Tiyatro

A şıkkı haricindekiler törensel ve büyüsel kökenli köy seyirliklerinin ana çatışma konularıdır. Doğru yanıt 'A'.

Köy izlencesinin diğer bir adı 'Dramatik Köylü Oyunları'dır. Doğru yanıt 'B'.

A, B, C ve D şıklarında uzmanlarca araştırılan sınıflandırma kriterleri vardır. Tutarlılık bu ana kriterlerden biri değidir. Cevap 'E'.

Seyirlik oyunlarımızın, sözden çok şarkıya, dansa ve bedensel anlatıma dayalı olması onun evrensel özelliğidir. Dramatik Köylü Oyunları olarak da isimlendirilen bu oyunları çekim merkezi haline getiren önemli bir yanı da, seyircinin, yansılanan olaya katılımı ve paylaşımıdır. Kaynağını Anadolu köylüsünün Oyun Çıkartma ya da Oyun Yapma geleneğinden alan ve ritüellerden beslenen bu oyunlar, pek çok özelliğiyle, evrensel ve yenilikçi tiyatral arayışlarla buluşmaktadır. Şarkı ve dansın kullanımı, güldürme ve eğlendirme gibi özelliklerinin yanında, kaynağını dinsel törenlerden alması nedeniyle ciddi ve saygın bir niteliğe sahiptir. Doğru cevap D'dir.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde, akıl hastanesindeki hastaları oyalamak için çıkmış bir gösteri olduğuna dair bir söylenti gölge oyunu için değil orta oyunu içindir.

(Muhavere): Çoğunlukla Hacivat ile Karagöz ve Pişekâr ile Kavuklu arasında geçer. Olay dizisinden arınmış, söz ağırlıklı yanlış ve ters anlamalar, cinas, mecaz ve kinaye gibi nüktelerden oluşan, kısacası dilin kullanımından gelen güldürü öğelerinin bolca kullanıldığı bir bölümdür. Muhavereler, birkaç geçiş muhaveresi dışında, çoğunlukla fasıllardan bağımsız bölümlerdir.

meddah hikâyelerini halk hikâyelerinden ayıran en önemli fark Meddah
hikâyelerinin “gerçekçiliği”dir.

Mukaddime

Gerçekçiliği

Nareke

Tasvir adı verilen Karagöz figürleri çoğunlukla deve derisinden yapılır. Dana, sı­ğır, manda derisinden yapıldığı gibi, ışık geçirten pürtüklü Ali Kurna kâğıdından da yapıl-dığı olur. Tasvirleri, ya bir tasvir ustası, ya da Karagözcü’nün kendisi yapar. Karagöz-cüler ortalama beş kişiden oluşur. Görüntüleri oynatan Hayalî- Hayalbâz denilen usta, Çırak ve çırağa yardım eden Sandıkkâr denilen bir kişi ve türküleri okuyan Yardak ile Dayrezen denilen def çalan kimse. Görüntülerin üzerine yansıtıldığı perdenin kenarları çiçekli bezden, üzerine görüntü düşürü­len yer ise, beyaz mermerşahi ya da patiskadan-dır. Perdenin arkasında ve ta­banında, üzerinde meşaleler, sonraları Şem’a denilen mumlar konulan Destgâh denilen raflar vardır. Ortaoyunu’nda değişmeyen tek aksesuvar Pastav ya da ŞakŞak denilen Pişekâr’ın elinde tuttuğu çift kollu, silkelendiği zaman ses çıkartan bir araçtır.

Çelebi, belli bir işi olmayan, züppe tiplerdendir. Onun işsizliği ve boş gezmesi kendi tercihidir. Atadan kalma mal mülkle geçinir, yanında para taşımaz. Mülkleri işletmekten bile âcizdir. Günlerini özel zevkleriyle de geçirdiği olur. Bilgili, kültürlü ve görgülü geçinir. Bu yüzden dili de Arapça, Farsça sözcüklerle doludur. Gönül ve sevda işlerinin başat kahramanıdır. Hoppa Bey, Züppe Bey, Zampara Bey, Şık, Zater Bey, Fatin, Razakkızâde, Razakkızâde Tarçın Bey gibi çeşitli isimlerde görülür.

Kabadayılar (Sarhoşlar, Külhanbeyleri, Zeybek ve Efe): Bu tipler oyunlardaki çatışmaları birden bire sonlandıran ve tüm karmaşıklığı çözümleyen tiplerdir. Zorbalıklarıyla, güçleriyle düzeni sağlayan kişilerdir. /…/ Anadolu çeşitlemeleri ise Zeybek ve Efe’dir. Bir elinde kama, diğer elinde şarap kabı ile gelir. Oyunlarda; Tuzsuz Deli Bekir, Mandıralı Deli Tuzsuz, Bekri Veli, Tekbıyık, Sakallı Deli gibi isimler kullanır.

Meddah hikâyelerinde her ne kadar bütünlüklü, başı, ortası ve sonu olan bir hikâye anlatılsa da, olay dokusu gevşektir. Meddah anlatısını sürdürürken, dinleyicinin koşullarına göre, kimi zaman bir fıkra ya da yemek tarifleriyle, kimi zaman da yan hikâyelerle, bazan da semt tasvirleri ve semtlerde olan değişikliklerle anlatımını renklendirir ve zenginleştirir.  Ancak bu yöntem, Karagöz ve Ortaoyunu’nda olduğu gibi Tiyatrosallık’a değil, merak ve geciktirimi güçlendirerek “Özdeşleyim” e hizmet eder.

Abdülhak Hâmit, Türkiye’deki Romantik yazın akımının en önemli temsilcilerinden biriydi. Manzumla yazdığı tragedyalarında özellikle Fransız yazarlarının etkisi altındaydı. Onun ilk tragedyası olan Nesteren (1877) Corneille’in Le Cid adlı tragedyasına benziyordu. Ancak bu iki tragedyanın bitişleri değişikti. Le Cid’de Rodrigue ile Chiméne birbirlerine az çok yaklaşırlarken, Nesteren kendini zehirliyor, Hüsrev ise onun ardından kendini hançerliyordu. Bu bitiş de Romeo ile Juliet tragedyasının sonunu hatırlatıyordu.

Abdülmecit

İbrahim Şinasi

Ziya Paşa