TÜRK TİYATROSU - Deneme Sınavı - 14

Tiyatro, halk terbiyesinde önemli bir okul olarak düşünüldüğünden 1931’de İstanbul Şehir Tiyatroları’nda Tiyatro Meslek Mektebi açılır. İki yıl sürecek bu okula iki bayan üç erkek öğrenci alınır. İki yıl sonra ilk mezunlarını verdikten sonra okul ödeneksizlikten 1933’te kapanır.

Kurtuluş Savaşı’nda halkın gösterdiği fedakârlık, kahramanlık, tutucu kesime karşı verilen mücadele, savaşı konu alan eserlerde ağırlıklı olarak yer alır. Nihat Sami-Kızıl Çağlayan, Bürkün Cahit-Gavur İmam, Celal Edip-Uzun Mehmet, Faruk Nafiz-Kahraman, Peyami Safa-Gün Doğarken.

Atatürk döneminde başlangıçta tiyatro çalışmalarının merkezi Türk Ocakları iken daha sonra Halkevleri’nin kurulmasıyla oyunlar bu merkezlerde oynanmıştır. Atatürk devrimlerinin benimsenmesini gerçekleştirmek, Cumhuriyet’in kültür atılımını yapmak, halk arasında kültür ve düşünce birliğini sağlamak, kır-kent ve köylü-aydın ikiliğini ortadan kaldırmak amacıyla kurulan ve 1931-1952 yılları arasında hizmet veren Halkevleri Temsil Şubeleri ile amatör gençlik kuruluşları, memlekette tiyatro zevkini yaymaya çalışmışlardır.

1923-1946 döneminde yazılan tiyatro eserlerinin konularını şöyle sınıflandırabiliriz: 1. Savaş yıllarının olaylarını ele alan eserler 2. Eski-yeni kurumların karşılaştırılması 3. Tarih, mitoloji ve masalları konu alan eserler 4. Batılılaşma, sosyal değerlerdeki değişimler 5. Türk’ün yüce karakter özelliklerini işleyen eserler, 6. Osmanlıyı yeren ve eleştiren eserler, 7. Cumhuriyet rejiminin faziletlerini anlatan eserler, 8., Atatürk’ün fikir ve düşüncelerini işleyen eserler.

Hüseyin Rahmi Gürpınar tiyatro eserinin toplumun problemlerine değinmesini ister.  Kadının çalışmaya başlamasının ev yaşantısında ortaya çıkardığı sorunları ele alan Kadın Erkekleşince, genç kızların, aileleri tarafından zengin olmak amacı ile kendilerinden çok yaşlı kimselerle evlendirilmelerinin kötü sonuçlarından birini işleyen Hazan Bülbülü(1916), romantik bir şairin, komşu evin penceresinde gördüğü genç kıza âşık oluşunu ele alan İstiğrak-ı Seher, 1894 yılında İstanbul’da olan büyük depremden esinlenerek yazdığı basit bir aşk ve ihanet konusunu ele alan Zelzele, evli bir erkeğin yabancı bir kadınla kurduğu ilişkinin getirdiği, sonu ayrılmaya varan huzursuzluk ve bu ayrılık yüzünden kadının çocukları ile beraber çektiği geçim sıkıntısı, erkeği bu davranışından ötürü bekleyen kötü sondan bahseden İki Damla Yaş, başlıca eserleridir.

Devlet Konservatuarında 1941-1947 yıllarında sahnelenen tek yerli oyun, A. Kutsi Tecer’in “Yazılan Bozulmaz” adlı oyunu olup, diğerleri yabancıdır. Devlet Tiyatrosu’nun kuruluş tarihi 1949’a kadar geçen iki yılda yerli oyun olarak sadece O. Rıfat’ın Kadınlar Arasında, A. Kutsi Tecer’in Köşebaşı, C. Fehmi Başkut’un Paydos adlı piyesleri sahnelenmiştir.

Necip Fazıl Kısakürek'in Bir Adam Yaratmak eseri Türk tiyatrosunun en güçlü oyunlarından kabul edilmektedir. Konularına mistik açıdan yaklaşan yazar, görünenin ardındaki görünmeyen gerçeklere yaklaşmak ister. İrsiyet ve çevrenin insan üzerindeki etkisini her eserinde gösterir.

Türk ordusunun başarılı hareketi sonunda önce Ermenilerle 3 Aralık 1920’de Gümrü Barış Antlaşması imzalanır. Doğru cevap A'dır.

Türkiye-İtalya arasında Lozan’dan sonra siyasî münasebetler 1928’e kadar iyi değildir. Çünkü Mussolini, Roma İmparatorluğu’nu canlandırmak için sömürgecilik ve yayılma politikasına bir canlılık vermeye çalışmakta ve bu da Türkiye’de endişelere neden olmaktaydı. Sonunda 30 Mayıs 1928’de bir Tarafsızlık ve Uzlaşma Antlaşması imzalandı. Doğru cevap C'dir.

Türkiye’nin milletlerarası işbirliğine ve kolektif barış faaliyetlerine katılmasında Sovyetler önemli bir rol oynar. 1932’de Türkiye, Milletler Cemiyeti’ne üye olur. Doğru cevap D'dir.

Türk dilinin layık olduğu yere ulaşabilmesi için de 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ni kurduran Atatürk, Türk dilinin bütün meselelerinin ele alınmasını istedi. Derleme çalışmaları yurdun her köşesinde yapıldı. Doğru cevap B'dir.

Sanata ve sanatçıya önem veren Atatürk ve Cumhuriyet Türkiyesi, sanatı devletin görevleri arasına almış, gelişmesi için bütün yolları açmıştır. Bu yıllarda Gazi Eğitim Enstitüsü Resim Bölümü açılmış, 1926’da Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şahane, Güzel Sanatlar Akademisi’ne dönüştürülmüş, resim-heykel öğrenimi için Avrupa’ya öğrenci gönderilmiştir. Resim ve Heykel Müzesi açılmış, gezici sergiler düzenlenmiş, Atatürk heykelleri yarışmaları yapılmış, böylece resim ve heykel alanında toplumun bakış açısının değiştirilmesi sağlanmış, diğer olumlu gelişmelere ortam hazırlanmıştır. Sahne sanatları alanında da bu dönemde önemli gelişmeler olmuştur. 29 Ekim 1938’de Ankara radyosu hizmete girmiş, 1946’ya kadar önemli gelişmeler göstermiştir. Doğru cevap D'dir.

1923 yılında sahne sanatlarıyla ilgili olan tek kurum, İstanbul Belediyesine bağlı Darülbedayi ile musiki sanatıyla ilgili olan tek kurum Darülelhan vardı. 1925’te hükümet, İstanbul’da bir konservatuar kurma faaliyetine girdi. Darülelhan’ı İstanbul Belediyesi’ne bağlayıp müdürlüğüne de Avrupa’da eğitim görmüş Musa Süreyya Bey getirildi. Darülelhan’da öğretim kadrosunun ağırlığını henüz Türk musikisi ile ilgili kimseler oluşturuyordu. 1926’da Darülelhan adı, “Konservatuar” olarak değiştirildi. Doğru cevap A'dır.

1935-1936 sezonunda Darülbedayi içinde Muhsin Ertuğrul önderliğinde bir çocuk tiyatrosu kurulur. Çünkü tiyatro sevgisi ve yarının tiyatro adamları ancak böyle oluşabilecektir. 1 Ekim 1935’te Tepebaşı Tiyatrosu’nda sahneye konan ilk çocuk oyunu M. Kemal Küçük’ün Çocuklara Tiyatro Dersi adlı oyunudur. Bu çalışmalar 1946 yılına kadar başarıyla sürmüştür. Doğru cevap B'dir.

1923-1946 döneminde yazılan tiyatro eserlerinin konularını şöyle sınıflandırabiliriz:

1. Savaş yıllarının olaylarını ele alan eserler

2. Eski-yeni kurumların karşılaştırılması

3. Tarih, mitoloji ve masalları konu alan eserler

4. Batılılaşma, sosyal değerlerdeki değişimler

5. Türk’ün yüce karakter özelliklerini işleyen eserler,

6. Osmanlıyı yeren ve eleştiren eserler,

7. Cumhuriyet rejiminin faziletlerini anlatan eserler,

8. Atatürk’ün fikir ve düşüncelerini işleyen eserler.

Doğru cevap E'dir.

Meşrutiyet Dönemi’nin önemli oyun yazarlarından olup Cumhuriyet Devrinde oyun yazarlığını başarıyla sürdürmüştür. Şinasi’nin tiyatroda tuttuğu yolu devam ettiren sanatçılarımızdandır. Osmanlı’nın yaşamı, kurumları, bazı inanç ve geleneklerini gülünçleştirerek anlattığı komedileri bazı eleştirmenlerce olumsuz eleştirilere neden olmuş, devrin hatırı için geçmişe küfrettiği öne sürülmüştür. Musahipzade Celâl, 1912’de yazdığı Köprülüler oyununun çok beğenilmesi üzerine genelde oyunlarının konularını tarihten alır. Eserlerinin kostüm ve dekoruna çok önem vermiştir. Hemen hemen bütün oyunları Darülbedayi’de ve İstanbul Şehir Tiyatrolarında oynandı. Bazıları filme alındı. 1936’da iki ciltte toplanarak yayınlanan oyunları şunlardır: Köprülüler(1912), İstanbul Efendisi(1913), Macun Hokkası(1917), Yedekçi(1919), Kaşıkçılar(1920), Lale Devri(1921) Türk Kızı, Atlı Ases(1936), Demirbaş Şarl(1936), İtaat İlamı(1936), Fermanlı Deli Hazretleri(1936), Aynaroz Kadısı(1936), Kafes Arkasında(1936), Bir Kavuk Devrildi, Mum Söndü(1936), Pazartesi... Perşembe(1936), Gül ve Gönül(1936), Balaban Ağa(1936), Selma(1936), Genç Osman(basılmadı), Moda Çılgınlıkları(basılmadı) Sevda Şener’in Musahipzade Celâl ve Tiyatrosu adlı bir inceleme eseri vardır. Doğru cevap A'dır.

Cevdet Kudret'in Tersine Akan Nehir (1929), Rüya İçinde Rüya (1930), Kurtlar (1933) adlı oyunları Darülbedayi’de sahnelenmiştir. Danyal ve Sara adlı oyunu Varlık Dergisi’nde (1938), Yaşayan Ölüler adlı oyunu Ağaç Dergisi’nde (1936) tefrika edilmiştir. Geleneksel seyirlik oyunlarımız üzerine araştırmalar yapan yazarın üç ciltlik Karagöz (1968, 1969), iki ciltlik Ortaoyunu (1973, 1975) üzerine yazılmış eserleri de vardır. Doğru cevap B'dir.

29 Ekim 1938’de Ankara radyosu hizmete girmiş, 1946’ya kadar önemli gelişmeler göstermiştir.

Cumhuriyet rejiminin yerleşmesi, ilke ve inkılâpların yurdun en ücra köşelerine kadar ulaştırılmasında tiyatro sanatından istifade etmiştir. Bu yüzden de daha Cumhuriyet’in ilk yıllarında bu alanda çalışmalar başlatmıştır.

1923 yılında sahne sanatlarıyla ilgili olan tek kurum, İstanbul Belediyesine bağlı Darülbedayi ile musiki sanatıyla ilgili olan tek kurum Darülelhan vardı. 1925’te hükümet, İstanbul’da bir konservatuar kurma faaliyetine girdi. Darülelhan’ı İstanbul Belediyesi’ne bağlayıp müdürlüğüne de Avrupa’da eğitim görmüş Musa Süreyya Bey getirildi. Darülelhan’da öğretim kadrosunun ağırlığını henüz Türk musikisi ile ilgili kimseler oluşturuyordu. 1926’da Darülelhan adı, “Konservatuar” olarak değiştirildi.