TÜRK SOSYOLOGLARI

Yasa bir sosyolog olarak önemli bir tespitte bulunur. Ona göre, toplumsal sorunları anlayabilmek için, ileri toplumlarda uygulanan yöntemlerin toplumsal yapıya uygun olup olmadığı tartışılmalıdır. Bu hallerde toplumsal yapıyı suçlamak yerine yöntem ile toplumsal yapı arasındaki ilişkileri irdelemek toplumsal sorunlarımızı analiz etmenin bir yolu olabilir.

Dış göçün en önemli toplumsal etkisi yeni iş-güç alanlarının açılması ve arkada kalanları tüketici hale sokmasıdır. Türk işçiler özellikle fabrika işçiliği yapmak istemektedirler; çünkü bunu işi daha prestijli saymaktadırlar. Yasa, Almanya’dan dönen Türk işçilerin çok ağır bedeller ödeyerek ülkelerinde iyi ekonomik geçime kavuştuklarının altını çizer. İşçi aileler genellikle toprağa yatırım yapmaktadırlar.

Bu ekol ile hem metodolojik hem de siyasi çözüm itibariyle farklılaşan ikinci önemli ve sürekliliği devam eden ekol olan, ‘ilm-i içtima’ ekolünün kurucusu ise Prens Sabahattin’dir.

Yurda döndükten sonra 1939 yılında yeni
kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ne sosyoloji öğretim üyesi olarak atanır.
Aynı zamanlarda daha sonra birlikte dergi çıkaracağı ve siyasi arenanın çalkantıları neticesi akademik bir krizi birlikte yaşayacağı Pertev Naili Boratav, Muzaffer
Şerif Başoğlu ve Niyazi Berkes de DTCF’de göreve başlar. 1942 yılında Manisa’ya
bağlı Tepecik köyü üzerine yaptığı bir alan çalışmasını doçentlik tezi olarak sunar.
Ders sunumunun ardından Doçentlik ünvanını alır. 36 yaşında iken çevirmen
Nevzat Hatko ile evlenir. İkinci Dünya Savaşı yılları boyunca savaşın etkisi ile
kaynayan cadı kazanının etkisi ve Türkiye’nin savaşın galibi olarak çıkan ABD’nin
yanında yer alması ile ‘komünist’ damgası taşıyan DTCF’nin üç hocası ile birlikte
1948 yılında fakülteden ilişiği kesilir.

Behice Boran, burslu olarak gittiği Michigan Üniversitesi’nde yaptığı doktora tezi mesleki
hareketlilik ile ilgilidir

Bundan çıkan sonuç, ABD’de
1910-1930 periyodunda, üretim üzerinde kontrol sahibi olan üst sınıflarda sosyal
hareketlilik daha az görülmektedir. Bu gruplar, sosyal hiyerarşinin altından gelecek
olan dikey sosyal hareketliliğe karşı kapalıdır. Yani üst sınıflar hiyerarşik üstünlüklerini koruma eğilimindedirler. Söz konusu mesleklerde nüfus yoğunluğu 30-50 arasında olarak saptanmıştır (1938: 106). Hiyerarşinin altında olan meslek gruplarının daha genç olmasının nedeni, bu gruplara girenlerin, meslek hayatına yeni başlayanlar olmasıdır (1938: 107). Boran’a göre, sosyal hareketlilik, hiyerarşinin üst gruplarına doğru daha zordur (1938: 108).

Türk Sosyoloji Tarihi’nde, Toplumsal Yapı ve Değişme çalışmaları Mehmet Ali
Şevki Bey’in Kurna Köyü incelemeleri ile başlar.

Türk Sosyolojisinde ‘ilm-i içtima’ mektebinin kurucusu Prens Sabahattin Fransız
sosyolog ve dünyada ilk survey çalışmasını yapmış olan Frederic Le Play’den esinlenerek, bildirmiştir (bkz. Sezer, 1989).

Türkiye’ye sosyolojiyi tanıtan Ziya Gökalp, Durkheimcı sosyoloji ile
temellenen ‘içtimaiyat’ ekolünün banisidir.

Behice Boran 1 Mayıs 1910 yılında Bursa’da dünyaya gelmiştir.

Behice Boran 1 Mayıs 1910 yılında Bursa’da dünyaya gelmiştir.

Türk sosyolojisi içinde iki temel ekolden ilm-i içtima ekolüne dahil olan Behice
Boran, toplumsal kurumların işleyiş mekanizmalarının ancak günlük hayattan
pozitivist metodoloji ile elde edilecek nicel veriler ile ortaya çıkarılabilineceğini iddia eder.

1965’te TİP Urfa milletvekili olur.

1980’de yurt dışına çıkar, 1981’de yurda dön çağrısına uymadığı için vatandaşlıktan çıkarılır

1987 yılında Brüksel’de vefat eder ve cenaze töreni eski milletvekili olduğu
için TBMM’nde yapılarak Zincirlikuyu mezarlığına defnedilir.

1987 yılında Brüksel’de vefat eder ve cenaze töreni eski milletvekili olduğu
için TBMM’nde yapılarak Zincirlikuyu mezarlığına defnedilir.

'İlm-i içtima’ ekolünün kurucusu Prens Sabahattin, Fransız
sosyolog ve dünyada ilk survey çalışmasını yapmış olan Frederic Le Play’den esinlenerek, toplumu yapısal ve pratikte yaşanan ilişkileri inceleyerek, ampirik çalışmayla analiz etmeyi önerir.

Behice Boran doktora eğitiminin ardından yurda döndükten sonra 1939 yılında yeni kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ne sosyoloji öğretim üyesi olarak atanmıştır.

Behice Boran toplumsal yapının parçalarının fonksiyonel olarak farklılaştığını bununla birlikte özellikle iki parçanın (alt yapı ve üst yapı) önce çıktığını savunur. Ayrıca tabakalaşma teorisinde meslekleri de hem toplumsal işbölümünde ortaya çıkan işlevsel birlikler hem de kişiler arası ast-üst ilişkisini belirleyen sınıfsal konumlar açısından tanımlar. Bu açıdan  Behice Boran'ın sosyolojisinde hem Durkheimcı bir organizmacılık (kurumların karşılıklı fonksiyonel bütünleşmesi) hem de Marksgil bir sosyolojinin izlerini takip etmek
mümkündür.

Boran'a göre bilime uygunluğun kriteri verilen hükmün olgusal
olarak ispat edilmesidir ve bilimsel metot nicel karşılaştırmadır. Nicellik ölçümü ise termometre örneği ile metaforik olarak ifade edilmektedir (1945: 3). Boran açıkça pozitivist bir metodoloji ve buna bağlı nicel tekniklerden yana tavır koymaktadır. Boran’a göre saha araştırması, araştırmacının incelediği sosyal olayın taşıyıcısı olan fertlerle, zümrelerle,  toplulukla doğrudan temasa geçerek yapılan incelemedir. Veriler doğrudan gözlem ve çeşitli tekniklerle elde edilir. Araştırmacı yazılı kaynaklara da başvurabilir. Araştırılmak istenen sosyal olay topluluğun gündelik hayatından elde edilen veriler ile tespit edilir.