TÜRK SOSYOLOGLARI

Mehmet İzzet/ Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu

I-II

Determinizm ve Hürriyetçilik/ Tarihi metod/ Bütüncü görüş

Fındıkoğlu, Prens Sabahaddin’in “şahsi teşebbüs” ilkesini eğitim alanında temel bir ilke ve amaç olarak almaktadır.

Fındıkoğlu’na göre eski ya da yeni sosyolojinin konusu “toplum (cemiyet)”dur.

İçtimaiyata Giriş (1944), Hukuk Sosyolojisi (1944), Metodoloji (1945), İçtimaiyat Dersleri- Sosyoloji Doktrin ve Kolları (1971), İktisat Sosyolojisi Bakımından Sosyalizm I ve II (1976a ve b), Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu 3000’in üzerindeki yayınından sadece birkaç adedidir.

Fahri Fındıkoğlu, 1901 yılında Erzurum’un Çamlıyamaç köyünde doğmuştur.

Ziya Gökalp ve Türk Aile Hukuku üzerine hazırladığı Doktora çalışmasını 1935 yılında Strazburg’da tamamlamıştır.

Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Türk sosyolojisinde Ziya Gökalp ve Prens Sabahaddin ile başlatılabilecek kronolojik zincirin Mehmet İzzet’ten sonra gelen halkasını
teşkil eder.

1934 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ile İktisat Fakültesinde görev yapmıştır.

3000’in üzerindeki yayını bulunmaktadır.

Mehmet İzzet, 1891 yılında İstanbul’da doğmuştur.

Cumhuriyet’in ilanından sonra 1924’te profesörlüğe yükseltilir.

Berlin’de 8 Aralık 1930 tarihinde ölür.

Mehmet İzzet, çalışmalarına felsefe tarihi ile başlamış daha sonra ahlaka yönelmiştir.

Batı tarzında, Batının bugünkü yöntemleriyle çalışan ve Batı zihniyetini öğrencisine telkin eden bir darülfünun hocasıdır.

“İçtimaiyatın Noksanları” adlı makale Mehmet İzzet'e aittir.

Fındıkoğlu’nun üniversiteler ile ilgili en çok üzerinde durduğu konu üniversitelerin ilmi, idari ve mali açıdan özerk olmaları gerektiğidir.

Mehmet İzzet, Edebiyat Fakültesi Dergisi’nde felsefi idealizmdeki ilk denemesi olan Muasır Hayat ve Büyük Adamlar’ı yayımladıktan sonra “Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat”ı tamamlar.

İzzet, sosyolojiyi toplumsal olaylara ait şüphelerini, belirsiz endişelerini bir derece azaltan son çare, bir ilaç gibi kullanır.

Fındıkoğlu karmaşık bir yapıya sahip olan toplumsal olayların Gestaltçı-Bütüncü
görüş çerçevesinde açıklanmasını savunur.

Mehmet İzzet'in hareket noktası, Gökalp’in koyduğu problemlerdir ve bu problemlerin başında da birey-toplum ilişkisi gelir. Ona göre toplum içinde yaşayan insanın eylemleri topluma bağlıdır, bireyin hayatı toplumdan ayrı incelenemez. Öyle ise bütün manevi değerlerimizi bu toplumda aramalıyız. İzzet, bu noktadan sonra Gökalp’tan ayrılmaya başlar. “Eğer ahlakımız bir toplumsal determinizm(belirlenimcilik) ile gerektirilmiş bulunuyorsa, o hâlde so- rumluluğun manası nedir? Eğer bireye yükümlülüğü cemiyet koyuyorsa bireyin herhangi ahlaki hareketi tercih etmesinin ne değeri vardır?” Böylece ahlak problemi İzzet’i kendiliğinden toplumsal belirlenimcilik karşısında bireyin hürlüğü sorununa götürür.

İzzet, Edebiyat Fakültesi Dergisi’nde felsefi idealizmdeki ilk denemesi olan Muasır Hayat ve Büyük Adamlar’ı yayımladıktan sonra “Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat”ı tamamlar. Hayat mecmuasındaki yazılarının yanı sıra bıraktığı eserlerin en önemlisi “Milliyet Nazariyeleri”dir. “Milliyet Nazariyeleri” eserinde milliyetin bir şuurlaşma, hürriyete dair bir şuur olmasından hareketle, milliyeti, toplumsal hürriyeti sağlayacak bir ideal olarak tespit eder.

Bir millet, beraber yaşamak isteyen veya başkalarıyla beraber yaşamak veya başkalarına tabi olmak istemeyen kişilerin toplamıdır. İzzet için millet sevgisi vatan sevgisini de beraberinde getirir.

İzzet  Durkheim gibi düşünerek “sosyoloji kuramsal ilim olmalı, siyaset onun uygulamasını teşkil etmelidir”der. Sosyolojinin siyaset üzerinde etkili olması için toplumun o döneme ait sorunlarıyla daha fazla meşgul olması gerekliliğinin altını çizer. Çünkü ona göre halk, eski zamanlara ait hikâyeler değil, bugünkü siyasi sorunlarına çözümler beklemektedir.

İzzet'e sosyoloji açısından cemiyet yalnız toplanmadan ibaret değildir. Toplanmaların çeşitli şekilleri ve amaçları vardır. Medeniyetin varlığı ise cemiyetin varlığına bağlıdır.  Medeniyeti muhafaza eden ve onu bireylere ileten cemiyettir. Dolayısıyla medeni insanın ait olduğu cemiyetler ile faaliyet amaçları çeşitli olduğundan, sosyolojinin ilk amacı cemiyetlerin tasnifidir.

Fındıkoğlu’na göre eski ya da yeni sosyolojinin konusu “toplum (cemiyet)”dur. Sosyoloji toplum bilimidir.

Fındıkoğlu’nun çok önem verdiği ve kullandığı “tarihî metot” da savunduğu bü- tüncü görüş içinde daha iyi değerlendirilebilir. O herhangi bir sosyal olayı, bir şahsı, bir düşünceyi, bir kurumu incelerken onun geçmişini aydınlatarak mevcut durumunu açıklamaya çalışır, dolayısıyla geleceğine de ışık tutmaya çaba gösterir. Onu çevreleyen tarihî, sosyal, ekonomik şartları zaman ve mekân boyutlarında bir bütün olarak vermeyi amaçlar.