TÜRK SİYASAL HAYATI

Dokuz Umde,birinci ilkede ulusal egemenliğe bağlılık, ikinci ilkede saltanatın kaldırılması kararının değiştirilemeyeceği, üçüncü ilkede iç güvenlik ve asayişin sağlanması, dördüncü ilkede mahkemelerin hızlı işlemesi, beşinci ilkede alınacak ekonomik ve toplumsal önlemler, altıncı ilkede zorunlu askerlik süresinin kısaltılması, yedinci ilkede yedek subaylara, malul gazilere, emekli, dul ve yetimlere yardım edilmesi, sekizinci ilkede bürokrasinin düzeltilmesi ve dokuzuncu ilkede bayındırlık işleri için ortaklıklar kurulması vurgulandı.Doğru cevap C'dir.

Meclis, “Hilafetin ilgasına ve Hanedan-ı Osmani’nin Türkiye Cumhuriyeti memaliki haricine çıkarılmasına dair” 431 sayılı yasayı kabul etmiş ve  Yasada halifeliğin hükümet  ve cumhuriyet kavramlarının özünde bulunduğu vurgulanıp, halifelik makamının kaldırıldığı ve halifenin “hal” edildiği belirtildi. Doğru cevap D'dir.

Halk Fırkası içinde bir muhalefetin olduğunun açık bir göstergesidir. 1923’te ikisi dışında tümü Müdafaa-i Hukuk adayları olarak seçilen ve Halk Fırkası içinde yer alan milletvekillerinden bir bölümü zamanla bu partiden istifa ettiler ve istifa edenlerin bir bölümü 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TpCF) adıyla bir muhalefet partisi kurdular. doğru cevap B'dir.

Şeyh Sait Ayaklanması 13 Şubat 1925’te, günümüzde Bingöl’e bağlı bir ilçe olan Genç’in Piran köyünde patlayan silahlar, hem Doğu Anadolu’da geniş çaplı bir ayaklanmayı başlattı, hem de Türkiye’nin siyasal yaşamında radikal dönüşümlere yol açtı.Şubat ayı biterken Şeyh Sait’in adamları Doğu’da geniş bir alanda üstünlük sağlamışlardı. Bu durum karşısında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal (Atatürk) Paşa, Mart başında, Başbakan Fethi (Okyar) Bey’in istifasını istedi. Hükümetin istifa etmesi üzerine, 3 Mart’ta başbakanlık görevi İsmet (İnönü) Paşa’ya verildi ve  aynı gün Takrir-i Sükûn Kanunu’nu çıkarttıldı.Doğru cevap E'dir.

SCF kendisinden beklenmeyecek ölçüde başarılı oldu ve arkasındaki toplumsal desteğin hızla büyüdüğü görüldü. Parti hiçbir biçimde bir iktidar alternatifi olarak düşünülmemişti, oysa artık potansiyel bir iktidar odağı haline gelmişti. Artık partinin varlığını sürdürebilmesi için Mustafa Kemal Paşa ile açık bir siyasi mücadele içine girmesi gerekiyordu  Bu gelişmeler parti yöneticilerini bir hayli ürküttü ve Ali Fethi Bey 17 Kasım 1930’da Dâhiliye Vekâleti’ne bir dilekçe göndererek partinin kendini feshettiğini açıkladı.Doğru cevap B'dir.

31 Mayıs 1933’te İstanbul Darülfünunun kapatılıp yerine Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı yeni bir üniversitenin kurulmasını öngören kanun TBMM’de kabul edildi. Bu kanunla, üniversite hükümetin denetimine girdi ve idari, mali ve bilimsel özerkliği tamamen ortadan kalktı. “1933 Üniversite Reformu” olarak bilinen bu uygulama çerçevesinde, kapsamlı bir “temizlik” harekâtına girişilerek, çok sayıda öğretim üyesi ve görevlisinin işine son verildi.Doğru cevap A'dır.

5 Şubat 1937’de yapılan Anayasa değişikliğiyle 6 Ok anayasal olarak da devletin ilkeleri haline getirildi ve böylece parti–devlet bütünleşmesi tamamlandı. Anayasa değişikliklerinin en önemlisi, ikinci maddede yapılan değişiklikti. Daha önce de 1928’de değiştirilip “Türkiye devletinin resmi dili Türkçe’dir, makarrı Ankara şehridir” biçimini almış olan bu ikinci maddenin başına, bu kez, “Türkiye Devleti, cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılâpçıdır” cümlesi eklendi. Doğru cevap C'dir.

İnönü ülkeyi İkinci Dünya Savaşının dışında tutabilmek için batılı devletler karşısında tam bir denge politikası izledi. Savaşan tarafların her ikisine de tam anlamıyla yanaşmadı görünürde de onların hiçbirinden uzak durmadı. Savaş bittikten sonra da yeni dünya düzeni kurulurken söz sahibi olabilmek için Almanya’ya savaş ilan etti. 1939’da Hatay'ın Türkiye’ye katılması da İnönü döneminde yaşanan önemli bir gelişme oldu. Doğru cevap D'dir.

Dörtlü Takrir’i imzalayan ve ardından yaşanan hızlı gelişmeler sonucunda kendilerini CHP dışında bulan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi (DP) kurdular. Doğru cevap E'dir.

1935 genel seçimlerine kadar sadece erkeklerin seçme ve seçilme hakkı vardı; 1935’ten başlayarak bu hak kadınlara da tanındı. Doğru cevap B'dir.

“Tek Partili Dönem (1923-1946)”

Birinci Meclis döneminin sonlarına doğru 7 Aralık 1922’de, Mustafa Kemal Paşa Ankara basınına verdiği bir demeçte, barış sağlanınca, halkçılığa dayanan ve Halk Fırkası adını taşıyacak bir siyasi parti kurma kararında olduğunu açıklamıştır.

Mustafa Kemal Paşa seçimden sonra kuracağı Halk Fırkası’nın dayandığı anlayışı 16-17 Ocak 1923’te İzmit’te İstanbul basınının temsilcileriyle yaptığı görüşme sırasında açıkça ifade etmiştir. Doğru cevap E'dir.

Halk Fırkası adaylarının mutlak zaferiyle sonuçlanan 1923 seçimlerinden sonra 9 Eylül 1923’te partinin tüzüğü kabul edildi, 11 Eylül’de Mustafa Kemal Paşa partinin genel başkanlığına seçildi. Cumhuriyetin ilanından sonra Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanlığına seçilince 19 Kasım 1923’te İsmet (İnönü) Paşa’yı Halk Fırkası Reis Vekilliğine atadı.

Halk Fırkası konusuna bakınız

Mustafa Kemal Paşa 22 Eylül 1923’te Wiener Neue Freie Presse muhabirine bir demeç vererek cumhuriyet kelimesini ilk defa kamuoyu önünde açıkça dile getirdi.

Mustafa Kemal Paşa toplantıda hazır bulunan 158 milletvekilinin oybirliğiyle Cumhurbaşkanı seçildi.

1 Kasım 1922’de TBMM kararıyla Osmanlı padişahlarının öteden beri ellerinde bulundurdukları saltanat ve halifelik makamları birbirinden ayrılmış ve saltanat kaldırılmıştı.