TÜRK SİYASAL HAYATI

21 Haziran 1934’te soyadı kanununun benimsenmesiyle bütün vatandaşların ön adlarıyla birlikte bir soyadı kullanmaları zorunlu hale getirildi. Kanun altı aylık bir hazırlık döneminden sonra 24 Aralık 1934’te yürürlüğe girdi. Bu arada TBMM 24 Kasım 1934’te Mustafa Kemal Paşa’ya Atatürk soyadını verdi.

İsmet İnönü’nün, Cumhurbaşkanı Atatürk ile yaşadığı anlaşmazlıklar sonucu 1937 yılında istifa etmesinden sonra yerini Celal Bayar aldı

Dörtlü Takrir’i imzalayan ve ardından yaşanan hızlı gelişmeler sonucunda kendilerini CHP dışında bulan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi (DP) kurdular.

Mustafa Kemal Paşa 1927 yılında CHF’nin ikinci kurultayında 1919-1927 yılları arasındaki siyasal gelişmeleri kendi gözünden değerlendirdiği ünlü söylevini verdi. Kurultayın bir diğer önemi de partinin ilkelerini sistemleştiren bir nizamnamenin kabul edilmesidir. Bu nizamname ile CHF cumhuriyetçi, halkçı ve milliyetçi siyasi bir cemiyet olarak tanımlandı. Nizamnamede din ve devlet işlerinin ayrılması esası kabul edilerek laiklik ilkesi, adı konulmadan benimsendi. Partinin devletçilik ve inkılâpçılık ilkeleri ise 1931’de benimsenen parti programında yer aldı.

Muhalefet partisinin kuruluş süreci Paris Büyükelçisi Ali Fethi (Okyar) Bey’in 22 Temmuz 1930’da izinli olarak İstanbul’a gelmesiyle başladı ve Mustafa Kemal Paşa Ali Fethi Bey’e kurulacak partinin başına geçmesini önerdi.

CHP kuruluşundan başlayarak çeşitli tüzük ve program değişiklikleri yapmış ve 1935’te benimsediği yeni programla ilkelerini oluşturan 6 Ok’u iyice olgunlaştırmıştı. 1923 tüzüğünde yer alan milliyetçilik ve halkçılık ilkelerine, 1927’de cumhuriyetçilik ve adı belirtilmeden laiklik eklenmiş, 1931’deki programda bu 4 ilkenin yanı sıra devletçilik ve inkılâpçılık ilkelerine de yer verilmesiyle 6 Ok tamamlanmıştı.

16 Haziran’da İzmir’e gelen Mustafa Kemal Paşa halkın sevgi gösterisiyle karşılandı ve halka hitap ederek şu ünlü sözlerini söyledi: “Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır ve Türk milleti emniyet ve saadetini zâmin prensiplerle medeniyet yolunda tereddütsüz yürüyecektir”.

17 Kasım’da Kazım (Karabekir) Paşa’nın başkanlığını, Rauf (Orbay) ve Adnan (Adıvar) Beylerin ikinci başkanlığını, Ali Fuat Paşa’nın genel sekreterliğini yaptığı TpCF kuruldu. Partiye Halk Fırkası’ndan istifa eden 28 milletvekili ile Gümüşhane’den bağımsız seçilen Zeki (Kadirbeyoğlu) Bey olmak üzere 29 toplam
milletvekili katıldı.

29 Ekim’de Halk Fırkası Meclis grubu toplanarak Mustafa Kemal Paşa’yı heyet-i vekile sorununu çözmekle görevlendirdi. Anayasanın birinci maddesinde yapılan değişiklikle Türkiye devletinin yönetim biçiminin cumhuriyet olduğu vurgulandı

1932’den itibaren camilerde ezan ve Kuran Türkçe okundu. 1932 yılı devlet bütçesinde hadis derlemeleri, Kuran’ın Türkçe’ye çevrilmesi ve hutbelerin basılması için bir ödenek ayrıldı. Türkçe Kuran ilk olarak 23 Ocak 1932’de İstanbul’da Yerebatan Camii’nde okundu ve kısa sürede İstanbul’un camilerine yayıldı

Büyük tüccar ve büyük sermaye sahiplerinin sayıları çok azdır. Bunlara hücum etmenin gereği yoktur. Bunlar daha çok zengin edilmelidir ki banka, fabrika, şimendifer, şirket, sanayi kurumları yaparak ülkeyi yabancı sermayeye muhtaç olmaktan kurtarsınlar. Doğru cevap C’dir.

Mustafa Kemal Paşa, nihayet, 8 Nisan 1923’te de, Halk Fırkası’nın, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin (A-RMHC) bir fırkaya dönüştürülmesi yoluyla kurulacağını açıkladı ve partinin ilkelerini oluşturan Dokuz Umde bildirisi yayınlandı. Doğru cevap D’dir.

Birinci ilkede ulusal egemenliğe bağlılık, ikinci ilkede saltanatın kaldırılması kararının değiştirilemeyeceği, üçüncü ilkede iç güvenlik ve asayişin sağlanması, dördüncü ilkede mahkemelerin hızlı işlemesi, beşinci ilkede alınacak ekonomik ve toplumsal önlemler, altıncı ilkede zorunlu askerlik süresinin kısaltılması, yedinci ilkede yedek subaylara, malul gazilere, emekli, dul ve yetimlere yardım edilmesi, sekizinci ilkede bürokrasinin düzeltilmesi ve dokuzuncu ilkede bayındırlık işleri için ortaklıklar kurulması. Doğru cevap A’dır.

Cumhuriyetin ilanından sonra Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanlığına seçilince 19 Kasım 1923’te İsmet (İnönü) Paşa’yı Halk Fırkası Reis Vekilliğine atamıştır. Doğru cevap E’dir.

Yapılan oylama sonucunda Mustafa Kemal Paşa toplantıda hazır bulunan 158 milletvekilinin oybirliğiyle Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Doğru cevap E’dir.

1 Kasım 1922’de TBMM kararıyla Osmanlı padişahlarının öteden beri ellerinde bulundurdukları saltanat ve halifelik makamları birbirinden ayrılmış ve saltanat kaldırılmıştı. Bu kararın ardından meclis, 18 Kasım 1922’de, Şehzade Abdülmecid Efendi’yi halife seçmişti. Abdülmecid Efendi’nin siyasi yetkilere sahip olmadan elinde bulundurduğu halifeliği 16 ay kadar sürdü ve 3 Mart 1924’te halifelik makamı da kaldırıldı. Doğru cevap C’dir.

1923’te ikisi dışında tümü Müdafaa-i Hukuk adayları olarak seçilen ve Halk Fırkası içinde yer alan milletvekillerinden bir bölümü zamanla bu partiden istifa ettiler ve istifa edenlerin bir bölümü 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TpCF) adıyla bir muhalefet partisi kurdular. Doğru cevap D’dir.

Şeyh Sait Ayaklanması: 13 Şubat 1925’te, günümüzde Bingöl’e bağlı bir ilçe olan Genç’in Piran köyünde patlayan silahlar, hem Doğu Anadolu’da geniş çaplı bir ayaklanmayı başlattı, hem de Türkiye’nin siyasal yaşamında ra- dikal dönüşümlere yol açtı. Doğru cevap E’dir.

İnkılâbın ideolojisini kırsal kesime de götürebilmek için 1940 ilkbaharında köy enstitüleri kurulmuştur. Doğru cevap C’dir.

21 Haziran 1934’te soyadı kanununun benimsenmesiyle bütün vatandaşların ön adlarıyla birlikte bir soyadı kullanmaları zorunlu hale getirildi. Kanun altı aylık bir hazırlık döneminden sonra 24 Aralık 1934’te yürürlüğe girdi. TBMM 24 Kasım 1934’te Mustafa Kemal Paşa’ya Atatürk soyadını vermiştir. Doğru cevap E’dir.