TÜRK SİYASAL HAYATI

II.Meşrutiyet’in ilk parlamentosu 17 Aralık 1908’de, kalabalık bir halk kitlesinin sevinç gösterileriyle Sultanahmet’teki Darülfünun binasında toplandı.

Makedonya’daki 3. Ordu birlikleriyle gö­nüllülerden oluşan Hareket Ordusu, Mahmut Şev­ket Paşa komutasında İstanbul’a girdi. 24 Nisan’da kenti işgal eden Hareket Ordusu isyanı bastırdı. 27 Nisan’da ise II. Abdülhamit isyana destek verdiği ge­rekçesiyle tahttan indirildi ve yerine küçük kardeşi Mehmet Reşat Efendi padişah ilan edildi.

Bu dönemin bir başka milliyetçi projesi de Pan­türkizmdir. Yusuf Akçura, 1904’te yayımladığı Üç Tarz-ı Siyaset adlı makalesinde, Türk etnik kimliği­ni öne çıkaran, ırk ve kültür temeline dayalı Türk dünyası formülüyle Pantürkizmin ilk tutarlı ifade­sini yazmıştır. Pantürkizm, I. Dünya Savaşı döne­minde bir süre etkili olmuşsa da, somut bir politika olmaktan çok, romantik bir hareket olarak kalmış­tır.

İTC’nin Manastır şubesi sarayın cevabını beklemeden, 23 Temmuz 1908’de anayasanın yeni­den yürürlüğe girdiğini ilan etti. İsyanı bastırama­yacağını anlayan II. Abdülhamit, 24 Temmuz’da İstanbul gazetelerinde anayasayı yürürlüğe koydu­ğunu ve meclisi yeniden açacağını duyurdu. “Hürriyetin İlanı” olarak adlandırılan bu olay, özellikle Rumeli vilayetleri ve İstanbul’da büyük coşkuyla karşılandı. Müslüman, Hıristiyan, Yahudi gruplar ortak gösterilerle meşrutiyete geçişi kutladı­lar. Hürriyet, Müsavat (Eşitlik), Uhuvvet (Kardeş­lik) ve Adalet, yeni düzenin sloganları oldu.

Erzurum Kongresi’nin toplanmasına yöne­lik girişimler Mustafa Kemal Paşa’dan bağımsız gelişti. Doğu’da altı vilayetin Ermenilere verilme ihtimali ve Trabzon’da bir Pontus devleti kurma planlarına karşılık, Şarki Anadolu Müdafaa-i Hu­kuk Cemiyeti’nin Erzurum Şubesi ile Trabzon Muhafaza-i Hukuku Milliye Cemiyeti işbirliği yaparak kongre çağrısında bulundular.

1918 yılının sonlarında, Talat Paşa’nın ülkeyi terk etmeden önce verdiği direktif doğrultusunda, Kara Kemal ve Kara Vasıf ’ın girişimleri ile Karakol Ce­miyeti adıyla bir gizli örgüt kuruldu.

Mustafa Kemal Paşa ordu müfettişi olarak görev yerine gitmek üzere yola çıktı ve 19 Mayıs 1919’da Samsun’a vardı. Mustafa Kemal Paşa Anadolu’ya geçtiğinde direniş hareketleri belirli bir örgütlen­me düzeyine ulaşmıştı. Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya geçtiği ilk günlere rastlayan Erzurum Kongresi, Mustafa Kemal Paşa’ya liderlik yolunu açması ve direnişi merkezileştirecek ilk adımları at­ması açısından büyük önem taşır.

Mütarekeden hemen sonra İTC’nin önde gelen liderleri Enver, Talat ve Cemal Paşalarla Bahaettin Şakir Bey bir Alman gemisiyle yurt dışına kaçtı­lar. Takip eden dönemde önde gelen İttihatçılar hakkında soruşturma, kovuşturma ve tutuklama­lar başladı. Osmanlı Mebusan Meclisi, 21 Aralık 1918’de, Padişah Vahdettin tarafından feshedildi.

İttihat ve Terakki’nin kurtuluş strate­jisini, kendi ismini gizleyerek bir direniş hareketi örgütlemek ve hareket başarıya ulaştıktan sonra kendi ismiyle yeniden iktidara gelmek oluşturu­yordu. Bu plan doğrultusunda öncelikle İttihat ve Terakki Fırkası feshedildi ve yerine Teceddüt Fırka­sı kuruldu.

Direniş hareketini yönlendirmek için 1918 yılının sonlarında, Talat Paşa’nın ülkeyi terk etmeden önce verdiği direktif doğrultusunda, Kara Kemal ve Kara Vasıf ’ın girişimleri ile Karakol Ce­miyeti adıyla bir gizli örgüt kuruldu.

1902 yılında düzenlenen Osmanlı Liberalleri Kongresi'ne Jön Türk gruplarının yanı sıra Ermeni, Bulgar ve Rum örgütleriyle, Arnavut ve Yahudi temsilcileri katılmıştır.

1908 seçimlerinde oy vermek için gerekli şartlar; erkek olmak, 25 yaşına gelmiş olmak ve az çok vergi ödemekti.

Babıâli Darbesi'nden sonra sadrazamlığa Mahmut Şevket Paşa getirilmiştir.

İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ideolojik tutumları genel olarak değerlendirildiğinde, çoğunun Osmanlıcılık fikrine bağlı olduğu görülmüştür.

Üçlü itilaf devletleri olarak bilinen ülkeler, Rusya, Britanya ve Fransa'dır.

Mütarekeden hemen sonra İttihat ve Terakki'nin önde gelen liderleri Enver, Talat ve Cemal Paşalar'la, Bahaettin Şakir Bey bir Alman gemisiyle yurt dışına kaçmışlardır.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin tüzüğü çeşitli açılardan çok önemlidir. Tüzüğün 1. maddesi ülke topraklarının savunulmasıyla ilgilidir.

İtilaf Devletleri 16 Mart'ta kent yönetimine el koyarak, İstanbul'u resmen işgal ettikten hemen sonra, kentte bulunan bazı milletvekillerini Malta'ya sürgüne göndermişlerdir.

İstanbul'un işgal edildiği tarih olan 16 Mart 1920'den itibaren TBMM'nin onayı dışında İstanbul hükümeti tarafından alınmış olunan tüm kararlar, icraatlar ve antlaşmalar, mecliste 7 Haziran 1920 tarihinde alınan bir kararla geçersiz olarak ilan edilmiştir.

Lozan Barış Anlaşması'na göre, Boğazların statüsü net olarak belirlenmiştir. Buna göre, İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nda kıyıdan başlayarak 15 kilometrelik bir şerit askerden arındırılacaktır.