TÜRK SİYASAL HAYATI - Deneme Sınavı - 12

Mustafa Kemal Paşa, nihayet, 8 Nisan 1923’te de, Halk Fırkası’nın, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin (A-RMHC) bir fırkaya dönüştürülmesi yoluyla kurulacağını açıkladı ve partinin ilkelerini oluşturan Dokuz Umde bildirisi yayınlandı. Doğru cevap D’dir.

Birinci ilkede ulusal egemenliğe bağlılık, ikinci ilkede saltanatın kaldırılması kararının değiştirilemeyeceği, üçüncü ilkede iç güvenlik ve asayişin sağlanması, dördüncü ilkede mahkemelerin hızlı işlemesi, beşinci ilkede alınacak ekonomik ve toplumsal önlemler, altıncı ilkede zorunlu askerlik süresinin kısaltılması, yedinci ilkede yedek subaylara, malul gazilere, emekli, dul ve yetimlere yardım edilmesi, sekizinci ilkede bürokrasinin düzeltilmesi ve dokuzuncu ilkede bayındırlık işleri için ortaklıklar kurulması. Doğru cevap A’dır.

Cumhuriyetin ilanından sonra Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanlığına seçilince 19 Kasım 1923’te İsmet (İnönü) Paşa’yı Halk Fırkası Reis Vekilliğine atamıştır. Doğru cevap E’dir.

Yapılan oylama sonucunda Mustafa Kemal Paşa toplantıda hazır bulunan 158 milletvekilinin oybirliğiyle Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Doğru cevap E’dir.

1 Kasım 1922’de TBMM kararıyla Osmanlı padişahlarının öteden beri ellerinde bulundurdukları saltanat ve halifelik makamları birbirinden ayrılmış ve saltanat kaldırılmıştı. Bu kararın ardından meclis, 18 Kasım 1922’de, Şehzade Abdülmecid Efendi’yi halife seçmişti. Abdülmecid Efendi’nin siyasi yetkilere sahip olmadan elinde bulundurduğu halifeliği 16 ay kadar sürdü ve 3 Mart 1924’te halifelik makamı da kaldırıldı. Doğru cevap C’dir.

1923’te ikisi dışında tümü Müdafaa-i Hukuk adayları olarak seçilen ve Halk Fırkası içinde yer alan milletvekillerinden bir bölümü zamanla bu partiden istifa ettiler ve istifa edenlerin bir bölümü 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TpCF) adıyla bir muhalefet partisi kurdular. Doğru cevap D’dir.

Şeyh Sait Ayaklanması: 13 Şubat 1925’te, günümüzde Bingöl’e bağlı bir ilçe olan Genç’in Piran köyünde patlayan silahlar, hem Doğu Anadolu’da geniş çaplı bir ayaklanmayı başlattı, hem de Türkiye’nin siyasal yaşamında ra- dikal dönüşümlere yol açtı. Doğru cevap E’dir.

İnkılâbın ideolojisini kırsal kesime de götürebilmek için 1940 ilkbaharında köy enstitüleri kurulmuştur. Doğru cevap C’dir.

21 Haziran 1934’te soyadı kanununun benimsenmesiyle bütün vatandaşların ön adlarıyla birlikte bir soyadı kullanmaları zorunlu hale getirildi. Kanun altı aylık bir hazırlık döneminden sonra 24 Aralık 1934’te yürürlüğe girdi. TBMM 24 Kasım 1934’te Mustafa Kemal Paşa’ya Atatürk soyadını vermiştir. Doğru cevap E’dir.

Dokuz Umde,birinci ilkede ulusal egemenliğe bağlılık, ikinci ilkede saltanatın kaldırılması kararının değiştirilemeyeceği, üçüncü ilkede iç güvenlik ve asayişin sağlanması, dördüncü ilkede mahkemelerin hızlı işlemesi, beşinci ilkede alınacak ekonomik ve toplumsal önlemler, altıncı ilkede zorunlu askerlik süresinin kısaltılması, yedinci ilkede yedek subaylara, malul gazilere, emekli, dul ve yetimlere yardım edilmesi, sekizinci ilkede bürokrasinin düzeltilmesi ve dokuzuncu ilkede bayındırlık işleri için ortaklıklar kurulması vurgulandı.Doğru cevap C'dir.

Meclis, “Hilafetin ilgasına ve Hanedan-ı Osmani’nin Türkiye Cumhuriyeti memaliki haricine çıkarılmasına dair” 431 sayılı yasayı kabul etmiş ve  Yasada halifeliğin hükümet  ve cumhuriyet kavramlarının özünde bulunduğu vurgulanıp, halifelik makamının kaldırıldığı ve halifenin “hal” edildiği belirtildi. Doğru cevap D'dir.

Halk Fırkası içinde bir muhalefetin olduğunun açık bir göstergesidir. 1923’te ikisi dışında tümü Müdafaa-i Hukuk adayları olarak seçilen ve Halk Fırkası içinde yer alan milletvekillerinden bir bölümü zamanla bu partiden istifa ettiler ve istifa edenlerin bir bölümü 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TpCF) adıyla bir muhalefet partisi kurdular. doğru cevap B'dir.

Şeyh Sait Ayaklanması 13 Şubat 1925’te, günümüzde Bingöl’e bağlı bir ilçe olan Genç’in Piran köyünde patlayan silahlar, hem Doğu Anadolu’da geniş çaplı bir ayaklanmayı başlattı, hem de Türkiye’nin siyasal yaşamında radikal dönüşümlere yol açtı.Şubat ayı biterken Şeyh Sait’in adamları Doğu’da geniş bir alanda üstünlük sağlamışlardı. Bu durum karşısında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal (Atatürk) Paşa, Mart başında, Başbakan Fethi (Okyar) Bey’in istifasını istedi. Hükümetin istifa etmesi üzerine, 3 Mart’ta başbakanlık görevi İsmet (İnönü) Paşa’ya verildi ve  aynı gün Takrir-i Sükûn Kanunu’nu çıkarttıldı.Doğru cevap E'dir.

SCF kendisinden beklenmeyecek ölçüde başarılı oldu ve arkasındaki toplumsal desteğin hızla büyüdüğü görüldü. Parti hiçbir biçimde bir iktidar alternatifi olarak düşünülmemişti, oysa artık potansiyel bir iktidar odağı haline gelmişti. Artık partinin varlığını sürdürebilmesi için Mustafa Kemal Paşa ile açık bir siyasi mücadele içine girmesi gerekiyordu  Bu gelişmeler parti yöneticilerini bir hayli ürküttü ve Ali Fethi Bey 17 Kasım 1930’da Dâhiliye Vekâleti’ne bir dilekçe göndererek partinin kendini feshettiğini açıkladı.Doğru cevap B'dir.

31 Mayıs 1933’te İstanbul Darülfünunun kapatılıp yerine Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı yeni bir üniversitenin kurulmasını öngören kanun TBMM’de kabul edildi. Bu kanunla, üniversite hükümetin denetimine girdi ve idari, mali ve bilimsel özerkliği tamamen ortadan kalktı. “1933 Üniversite Reformu” olarak bilinen bu uygulama çerçevesinde, kapsamlı bir “temizlik” harekâtına girişilerek, çok sayıda öğretim üyesi ve görevlisinin işine son verildi.Doğru cevap A'dır.

İnönü ülkeyi İkinci Dünya Savaşının dışında tutabilmek için batılı devletler karşısında tam bir denge politikası izledi. Savaşan tarafların her ikisine de tam anlamıyla yanaşmadı görünürde de onların hiçbirinden uzak durmadı. Savaş bittikten sonra da yeni dünya düzeni kurulurken söz sahibi olabilmek için Almanya’ya savaş ilan etti. 1939’da Hatay'ın Türkiye’ye katılması da İnönü döneminde yaşanan önemli bir gelişme oldu. Doğru cevap D'dir.

1935 genel seçimlerine kadar sadece erkeklerin seçme ve seçilme hakkı vardı; 1935’ten başlayarak bu hak kadınlara da tanındı. Doğru cevap B'dir.

“Tek Partili Dönem (1923-1946)”

Birinci Meclis döneminin sonlarına doğru 7 Aralık 1922’de, Mustafa Kemal Paşa Ankara basınına verdiği bir demeçte, barış sağlanınca, halkçılığa dayanan ve Halk Fırkası adını taşıyacak bir siyasi parti kurma kararında olduğunu açıklamıştır.

Mustafa Kemal Paşa seçimden sonra kuracağı Halk Fırkası’nın dayandığı anlayışı 16-17 Ocak 1923’te İzmit’te İstanbul basınının temsilcileriyle yaptığı görüşme sırasında açıkça ifade etmiştir. Doğru cevap E'dir.