TÜRK MUTFAK KÜLTÜRÜ

Türklerin konar göçer hayat tarzını benimsedikleri yer olan Orta Asya, mutfak kültürünün oluşmasına zemin hazırlayan beslenme alışkanlıklarının kazanılmasında önemli bir yer tutar.

Türk beslenme sistemi hayvanlar, tarım ürünleri ve bitkiler olmak üzere üç kaynaktan meydana gelmektedir.

Orta Asya Türklerinin at ve koyunun daha ön planda yer aldığı konar göçer yaşam tarzını benimsemeleri, kaçınılmaz olarak hayvansal ürünlerin zirai kültüre oranla daha ağırlıkta bulunduğu bir beslenme sistemine sahip olmaları sonucunu doğurmuştur. Orta Asya Türk topluluklarının günlük hayatta, ziyafetlerde ve hatta savaşlarda tükettiği başlıca gıda maddesi ettir.

Yağ, Orta Asya mutfağında hem besin olarak tüketilen hem de önemli bir gelir kaynağıdır.

Arkeolojik kazılar neticesinde bulunan sulama kanalları gibi buluntular Hun döneminde zirai kültürün varlığını ortaya koymaktadır.

Orta Asya' da yetişen tarım ürünleri darı, buğday, arpa, çavdar, pirinç ve  yulaftır.

Göktürk ve Uygurlarda bilinen meyveler; kavun, karpuz, elma, şeftali, iğde ve yer fıstığıdır.

Üzüm, farklı besin türlerinin ve içkilerin kaynağını oluşturan meyve olarak çok sevilmektedir. Üzüm taze veya kurutulmak suretiyle yenmekte, ayrıca pekmez, sirke ve şarap yapımında kullanılmaktaydı.

Orta Asya Türk toplulukları içinde kullanılan içkiler; gündelik hayatta besin olarak kullanılan ve sarhoşluk verici içkiler olmak üzere ikiye ayrılır.Gündelik hayatta kullanılan içkiler, hayvanlardan elde edilen süt, kımız, ayran gibi içeceklerdir. Sarhoşluk veren maddeler ise üzümden elde edilen şarap, Göktürkler devrinden itibaren devlet ileri gelenlerinin verdiği ziyafetlerin vazgeçilmezleri arasındaydı.

Orta Asya mutfağında kullanılan malzemeler; tencere, bardak, bıçak, matara, havan, sacayağı, kepçe, tuzluk, tava v.b.'dir.

At, Orta Asya Türk topluluğunda diğerlerine göre daha ön planda olan hayvandır. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Evcil hayvanların bilhassa erkek olanları kesilirdi. Doğru cevap C'dir.

Kürkleri için avlanan domuz, aslan, kurt veya ayı gibi yabani hayvanlar yenmeleri yasak olduğu için Orta Asya Türk mutfağında yer almamıştır. Doğru cevap B'dir.

D şıkkındaki pirinç değil, darı olması gerekmektedir. İklim şartlarına uygun bir besin olması sebebiyle darı, sonraki dönemlerde de Orta Asya bozkırlarının en temel besini olmayı sürdürmüştür. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Kuyma, Orta Asya mutfağında ekmekten yapılan tatlılardan biridir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır. B şıkkındaki Tuturgan, döğülmüş pirince verilen isimdir. C şıkkındaki Arıs, Altay Türkleri tarafından çavdara verilen isimdir. D şıkkındaki Sanmaçuk, nohut büyüklüğündeki hamura verilen isimdir. E şıkkındaki Tutmaç ise; Türklerin en meşhur yemeklerinden biri olan mantıya benzer bir yiyecektir.

Bakla-bezelye, Orta Asya Türk mutfağındaki sebzelerden biri olan burçak yahut börülce adıyla anılan sebzelere verilen isimdir. Doğru cevap E'dir.

Zerdali, Divan-ı Lügat'it Türk'te adı geçen Oğuzlar tarafından bilinen meyvelerden biri değildir. Doğru cevap A şıkkı'dır.

Türk ülkelerinde farklı türlerde pek çok elmanın yetiştiği bilinmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Yoğurdun kiraz ve kayısıyla tatlılaştırılmasından elde edilen içkiye Çinliler tarafından "lo" adı verilmektedir. Doğru cevap E'dir. A şıkkında Orta Asya'daki içkiler gündelik hayatta kullanılan ve sarhoşluk veren içkiler olarak iki gruba ayrılmaktadır. B şıkkındaki kımız, ekşimiş kısrak sütünden elde edilmiştir. C şıkkında ziyafetlerde gül balı ve gül şerbeti ikram edilmesi gerektiği Yusuf Has Hacib tarafından söylenmektedir.D şıkkında bekni adı verilen içkiye ismini Göktürkler vermiştir.

Kalya, Türk Selçuklu mutfağında yer alan kıyma, kabak ve patlıcandan yapılan bir sebze yemeğidir. Doğru cevap B'dir.