TÜRK MUTFAK KÜLTÜRÜ - Deneme Sınavı - 17

Kültürün örf, ahlak, gelenekler, düşünce biçimleri gibi manevi unsurları varken aletler, malzemeler gibi maddi unsurları da vardır

Türk kavimleri, sürekli hareket hâlinde olduklarından dolayı at ve sığır etlerini bugünkü pastırma gibi kuruturlar ve bunları at üstünde yerlerdi. Bu alışkanlığın en bilinen örneği pastırmadır ve pastırmanın göçebe hayattan bize kalan bir yiyecek türü olduğu söylenilebilir. Pastırma için yazok et kelimesi de kullanılır.

Orhun Abideleri’nde görülen ve yuğ aşı denilen ölü yemeği ilk toplu yemek olarak dikkat çekmektedir.

Türk kültüründe yeri olan metalden yapılan mutfak araç ve gereçlerine örnek olarak; biçek (bıçak), selçi biçeği (aşçı bıçağı), etlik (et çengeli), sac, şiş, tewsi (tepsi), süzek, ıwrık (ıbrık), susgak (susak) ve soku (havan) sayılabilir.

İmaret: Yoksullara yardım amacıyla oluşturulan hayır kurumları olarak tanımlanır.

19. yüzyıl mutfağı kendi coğrafyasının ötesinde farklı coğrafyaların mutfaklarının da hayat bulduğu bir mutfak hâline dönüşür. Amerika menşeli olan domates, patates, sakız kabağı, yeşil fasulye, kırmızı ve yeşilbiber, mısır gibi sebzelerin mutfakta kullanımı ancak 19. yüzyılda yaygınlaşır.

Osmanlı’da yemek bulgârî denilen deriden yapılma alçak sofralarda, yerde oturarak yenirdi.

Orta Asya’dan beri süregelen yoğurt, peynir yapımı devam etmiş, at sütünden yapılan kımız İslamiyet’le birlikte daha az kullanılır olmuştur.

Dönemin sebzeleri; pırasa, patlıcan, kabak, kereviz, ıspanak, şalgam, soğan, sarımsak, hıyar, lahana gibi sebzelerdir.

Fağfur: Çin’de yapılmış kâse, tabak, vazo gibi porselen eşya.

Türklerin konar göçer hayat tarzını benimsedikleri yer olan Orta Asya, mutfak kültürünün oluşmasına zemin hazırlayan beslenme alışkanlıklarının kazanılmasında önemli bir yer tutar.

Türk beslenme sistemi hayvanlar, tarım ürünleri ve bitkiler olmak üzere üç kaynaktan meydana gelmektedir.

Orta Asya Türklerinin at ve koyunun daha ön planda yer aldığı konar göçer yaşam tarzını benimsemeleri, kaçınılmaz olarak hayvansal ürünlerin zirai kültüre oranla daha ağırlıkta bulunduğu bir beslenme sistemine sahip olmaları sonucunu doğurmuştur. Orta Asya Türk topluluklarının günlük hayatta, ziyafetlerde ve hatta savaşlarda tükettiği başlıca gıda maddesi ettir.

Yağ, Orta Asya mutfağında hem besin olarak tüketilen hem de önemli bir gelir kaynağıdır.

Arkeolojik kazılar neticesinde bulunan sulama kanalları gibi buluntular Hun döneminde zirai kültürün varlığını ortaya koymaktadır.

Orta Asya' da yetişen tarım ürünleri darı, buğday, arpa, çavdar, pirinç ve  yulaftır.

Göktürk ve Uygurlarda bilinen meyveler; kavun, karpuz, elma, şeftali, iğde ve yer fıstığıdır.

Üzüm, farklı besin türlerinin ve içkilerin kaynağını oluşturan meyve olarak çok sevilmektedir. Üzüm taze veya kurutulmak suretiyle yenmekte, ayrıca pekmez, sirke ve şarap yapımında kullanılmaktaydı.

Orta Asya Türk toplulukları içinde kullanılan içkiler; gündelik hayatta besin olarak kullanılan ve sarhoşluk verici içkiler olmak üzere ikiye ayrılır.Gündelik hayatta kullanılan içkiler, hayvanlardan elde edilen süt, kımız, ayran gibi içeceklerdir. Sarhoşluk veren maddeler ise üzümden elde edilen şarap, Göktürkler devrinden itibaren devlet ileri gelenlerinin verdiği ziyafetlerin vazgeçilmezleri arasındaydı.

Orta Asya mutfağında kullanılan malzemeler; tencere, bardak, bıçak, matara, havan, sacayağı, kepçe, tuzluk, tava v.b.'dir.