TÜRK MUTFAK KÜLTÜRÜ - Deneme Sınavı - 12

Çobanlık ve hayvan besleyiciliği bu dönemdeki Türk kültürün temel uğraşları olarak kabul edilebilir. Doğru cevap

Orta Asya Türk topluluklarında bu kültüre ait olan et ve süt ürünleri diğer besinlere oranla çok daha fazla tüketiliyordu. Türkler arasında at daha ön planda olmakla birlikte, sığır, deve, koyun, keçi ve bazı kümes hayvanları yetiştirilirdi. Kurt ise sadece post için avlanırdı. Doğru cevap A'dır.

Etin başlıca kaynağını evcil hayvanlar teşkil ediyordu. At, koyun, kuzu, koç, keçi, erkeç, oğlak, sığır, deve, tavuk, ördek ve kaz Türklerin besledikleri evcil hayvanlardı.

Her ne kadar İslamiyet’in kabulü ile birlikte nispeten azalma olsa da at eti, koyun ile birlikte Orta Asya Türkler arasında en fazla tüketilen et çeşidiydi.

Taze olarak veya konserve hâlinde tüketilen et günlük kullanımda genellikle ateşte kızartılarak, kavurma yapılarak yahut yahni seklinde pişirilmek suretiyle yenirdi.

Pirinç, et ve baharatın bağırsağa doldurulmasıyla yapılan soğut isimli yemek Oğuz Türkleri arasında oldukça meşhurdu. Doğru cevap C'dir.

Orta Asya'da meyvelerin pek çoğu kurutularak da tüketilir ve meyve kurularına genel olarak kak adı verilirdi. Doğru cevap B'dir.

Bu dönemde Doğu bölgelerinin balık ihtiyacı Van Gölü’nden karşılanıyordu. Doğru cevap A'dır.

Herise, keşkek adıyla da bilinmekte olup Selçuklu öncesi dönemde Emevîler ve Fatımîler başta olmak üzere daha pek çok İslam devletinin mutfağının vazgeçilmez yemekleri arasında yer alıyordu. Doğru cevap D'dir.

Bu dönemde tüketildiği bilinen bir diğer içecek sirkencubin idi. Sirkenin bal ile karıştırılması suretiyle elde edilen sirkencubin Mevlânâ’nın en beğendiği karışımlardan biriydi. Doğru cevap B'dir.

Etten yapılan konserveler Orta Asya Türk mutfağında önemli bir yer işgal ediyordu. Hareketli yaşam tarzları, savaşçı karakterleri Türklerin beslenmelerini daha da pratik hale getirmek için ağırlıklı olarak at ve koyun etinden muhtelif konserveler üretmeleri sonucunu doğurmuştur. Orta Asya mutfağında etler tuzlanıp kurutulmak suretiyle muhafaza ediliyordu. Güz ayında kesilen etler tuz ve baharatla karıştırıldıktan sonra kurutulur, kışın ve baharda yenmek üzere saklanırdı. Baharda yenmek için saklanan ete yazok et denilmekteydi. Doğru cevap E’dir.

Eski Türk toplumunun gündelik hayatında hayvancılığın yanı sıra avcılığın da önemli bir yeri vardı. Av, at üzerinde ok atmak suretiyle yahut şahin, doğan ve akbaba gibi yırtıcı kuşlar marifetiyle yapılmaktaydı. Orta Asya Türkleri bilhassa at ile kovalanan geyik avında çok başarılıydılar. Geyiğin yanı sıra ceylan, yaban sığırı, tavşan ve dağ keçisi de avlanan hayvanlar arasındaydı. Bununla birlikte bazı Türk topluluklarında sigun (dağ keçisi) ve kiyik (geyik) cinsinden hayvanların Gök Tanrı ile ilgileri olduğuna inanıldığı için avlanmalarına sıcak bakılmaz, bu hayvanları sadece kağanın avlayabileceğine inanılırdı. Yine başta ördek olmak üzere çulluk, yaban kazı, keklik ve güvercin de avlanan kuşlar arasındaydı. Kürkleri için avlanan domuz, arslan, kurt veya ayı gibi yabani hayvanlar, yenmeleri yasak olduğu için Orta Asya Türk mutfağında yer almamışlardır. Doğru cevap A’dır.

Orta Asya’da coğrafi şartlar gereği ağırlıklı olarak hayvancılık yapılmakla birlikte bazı bölgelerde çok eski dönemlerden beri tarım da yapılmaktaydı. Türkler arasında Hun döneminden itibaren zirai kültürün varlığını ortaya koymaktadır. rinde Hun devrinde Altay bölgesinde bazı sulama kanalları açılmıştı. Yine Başkaus bölgesinde, Çulışman nehri yakınlarındaki sulama kanalı vasıtasıyla, Kudırgan kurganlarına yakın bir ovada Hun ve Göktürk devirlerinde ziraat yapılmaktaydı. Göktürk, Uygur ve daha sonraki devirlerde tarımsal faaliyetlerin daha da artarak devam ettiği yine su kanallarının mevcudiyeti ve bölgeye giden seyyahların verdikleri bilgilerden anlaşılmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Orta Asya’da Türklerin en meşhur yemekleri arasında kabul edilen tutmaç, bugünkü mantıya benzer şekilde buğday unundan yapılıyordu. Erişte ve şehriye, buğdaydan elde edilen diğer yemeklerdi. Kaşgarlı Mahmud’un kıyma ügre adını verdiği erişte, hamurun serçe dili gibi eğri olarak kesilmesi suretiyle yapılmaktaydı. Nohut büyüklüğündeki hamurdan yapılan ve sanmaçuk adı verilen şehriye çorbası türü ise bilhassa hasta ve rahatsız olanlara içiriliyordu. Doğru cevap B’dir.

Yoğurt bu dönemde en yaygın olarak tüketilen besinler arasındaydı. Kor adı verilen yoğurt mayası, ekşimiş yoğurt artığının üzerine süt dökülmek suretiyle elde ediliyordu. Kırsal kesimde yaşayan halk evinin gündelik gıda ihtiyacını, bazen yoğurt satarak gideriyordu. Doğru cevap C’dir.

Türkiye Selçuklularının yeni yurdu olan Anadolu son derece verimli topraklara sahip bir coğrafya olması hasebiyle, eski çağlardan beri yerleşik kültürün, tarım ve ziraatın yoğun olarak yapıldığı bir bölgeydi. Ziraî gelenek bölgede gelişimini Selçukluların gelişinden çok önce, Roma döneminde tamamlamış, Bizans döneminde de devam ettirmişti. Aslında, bitkisel gıdalara dayalı beslenme sistemi, sadece Anadolu’da değil ortaçağ boyunca Akdeniz sahillerine yakın bütün bölge halklarının yaşam tarzlarında belirleyici olmuştu. Bu gelenek bölgenin yeni hâkimleri olan Selçuklular zamanında da değişmedi. Toprağa dayalı bir ekonomik sistem olan ikta, Selçukluların ekonomisinin belkemiğini oluşturdu. Bu yüzden Selçuklu hükümdarları, tarım ve ziraatı desteklemişler; boş arazilerin ekilmesi için çiftçilere tohumluk buğday verdikleri gibi vergilerden de muaf tutmuşlardı. Doğru cevap E’dir.

Selçuklu döneminde Türk mutfağında farklı türde ekmeklerin pişirildiği bilinmektedir. Su buğusunda pişirilen ve hazmı gayet kolay olan kurabiye biçimindeki çukmin bu ekmek türlerinden biriydi. Küle gömülmek suretiyle pişirilen ekmek kırsal kesimde oldukça makbuldü. Bazlamaç ve yufkalar da evlerde en fazla pişirilen ekmek çeşitleri arasındaydı. Somun şekline getirilmiş yumruk büyüklüğündeki hamurun mayasız olarak saç üzerinde pişirilmesiyle elde edilen bazlamaç, Türkler arasında eskiden beri bilinen bir ekmek türüydü. Doğru cevap B’dir.

Kayısı, I. Alâeddin Keykubat döneminde en fazla tüketilen meyvelerin başında geliyordu. İbn Battuta, Antalya ve Konya’yı ziyareti sırasında, yerli ahalinin “Kamareddin” adını verdiği çok nefis bir kayısıdan söz etmektedir. Adını I. Alâeddin Keykûbad döneminde Konya’da meyve bahçeleri kuran bir emirden alan bu kayısı türü, bilhassa Konya’da yetiştirilmekte ve buradan Mısır ve Suriye’ye ihraç edilmekteydi. Kayısı taze meyve olarak yenildiği gibi hoşaf yapımında da kullanılmaktaydı.Doğru cevap A’dır.

Oğuzlar ise kebap yapmaya yarayan kuzu ve oğlak etine söğüş adını veriyorlardı.