TÜRK KÜLTÜR TARİHİ

Bilim adamları kültür kavramını tüm toplumsal grupları düzenleyen organic kuralları, düşünsel eğilimleri ve sanatları, gelenek, görenek, inanç ve adetleri, aletleri ve tüketim maddelerini, ahlaksal kuralları, insanların gerçekleştirdiği yetenek ve alışkanlıkları içine alan bütünsel bir olgu olarak tanımlarlar.

Günümüzde, insanın kökenini, evrimini, biyolojik özelliklerini, toplumsal ve kültürel yönlerini inceleyen bir bilim dalı olan Antropoloji bilimi bünyesinde, kültürün gelişimini etnolojik, dilbilimsel, sosyolojik, psikolojik ve psikanalitik analiz yöntemleriyle ele alan bilim dalı Kültürel Antropoloji’dir. İnsanlığın ilkel dönemlerinden günümüze kadar çeşitli aşamalardan geçerek nasıl sürekli bir gelişme ve ilerleme gösterdiğini konu edinir.

Bir kültür-uygarlığın oluşması için öncelikli olarak bir kentin varlığı, belli bir iş emek ve çabanın gerçekleştirilmesi, bir üretim olayına ulaşılması, bir yönetim sisteminin oluşturulması (devlet, ordu, kent yönetimi) ön koşuldur. Neolitik Çağ’da evlerin, yerleşmelerin bu dönemde kurulduğunu, tarıma geçilerek yiyeceklerin üretildiğini ve hatta çömlekçiliğin başladığını ve yemeklerin pişirildiğini biliyoruz. Bu nedenle dünya uygarlığının temeli Neolitik Çağa ya da Yeni Taş Çağına dayanmaktadır.

Kültürü daha da geniş içerikli olarak düşünürsek, (sanat, edebiyat, bilim ama aynı zamanda davranışlar, değerler, nesneler, günlük hayatın akışı), kültürel etkileşimlerin uzun vadede yerleşik özellik kazandığını görürüz. Ve bu değişim de sosyal, siyasal ve ekonomik bir çerçevede yer almaktadır.

Bir topluluğun ya da bireyin kendi kültürünün değerlerini yüce ve tek kabul ederek farklı kültürleri kendi değer sistemiyle yargılaması çoğu zaman küçümseme ya da tehlikeli görme şeklinde olur ve etnosentrizm (etnik merkezcilik) olarak adlandırılır.

Kültür tarihi çalışmaları ya da kültür incelemeleri geçmişte oldukça yaygın olmasına rağmen kültür tarihinin bir bilim dalı olarak ortaya çıkışı ve yükselişi 70’li yıllardan itibaren olmuştur

Temel başlıklar altında toplamaya girişirsek, kültür incelemeleri, toplum, siyaset, ekonomi, felsefe yani düşünceler, toplumsal iletişim ve sanatın alanlarını içermektedir. Bu durumda “Kültür tarihi incelemeleri siyaset ve ekonomi alanlarını dışlar.” Ifadesi yanlış olmaktadır.

Kültür tarihçileri olayların tarihsel özelliklerinin ötesinde, olayların psiko-sosyal boyutunu, olayların gerçekleştiği günlerde her kesimden dile getirilen tasvirlerin oluşturduğu yazılı metinleri, resimleri ve diğer görsel malzemeleri de analiz etmeye çalışarak bunların aynı zamanda sembolik anlamlarını sorgulamışlar ve bu şekilde bireysel davranışları ya da kolektif ritüelleri anlamaya çalışmışlardır. Kültür tarihinin kökeninde, düşüncelerin tarihini, yani kültürün yaşandığı ortamı tasvir etme anlayışı egemendir.

Küresel tarih, dünya tarihinden farlı olarak, küresel eğilimlerin, küresel kurumların, küresel hareketlerin, küresel kriz ve sarsı ntıların tarihini esas almalıdır.

Kültürel bir etkilenme sürecinde bir kültür öteki bir kültürün etkisiyle evrim ve değişim sürecine girerse kültürlenme olarak adlandırılır

Tarihsel bilgiler bize kültürün tüm toplumlarda mutlaka bir birikime dayandığını göstermektedir. Bu birikim, kültür tarihçilerine göre işleme (enerji, tarım, madencilik, metalürji, av ve balıkçılık hep işlemeyle gelişmiştir), zanaat (tüketim eşyalarını ve bununla ilgili teknik sorunların çözümüne yardımcı olacak mekanik nesneleri üretme), dönüştürme (maddeyi fiziksel, kimyasal, teknolojik olanaklarla başka bir nesneye dönüştürme, örneğin sentetik nesneler gibi) ve nihayet yaşam alanını yani mekânı değiştirme (inşaat, mimari, ulaşım için yollar, çevre düzenlemesi) eylemleriyle oluşur.

Bilimsel araştırmalar göstermektedir ki, bir kültür-uygarlığın oluşması için öncelikli olarak bir kentin varlığı, belli bir iş emek ve çabanın gerçekleştirilmesi, bir üretim olayına ulaşılması, bir yönetim sisteminin oluşturulması (devlet, ordu, kent yönetimi) ön koşuldur.

Kültürel bir etkilenme sürecinde bir kültür öteki bir kültürün etkisiyle evrim ve değişim sürecine girerse bu kültürlenme olarak adlandırılmaktadır.

Kültürlenme tek yönlü bir yol izleyip egemen kültür kimliğine bürünerek ulusal ve yerel kültürleri istila edercesine yok edip saldırgan bir özellik kazanması kültürel çatışmaya neden olur. Bu şu anlama gelmektedir; Egemen kültürler, zayıf, yoksul kültürler üzerinde uzun vadeli bir «şiddet» uygulayarak ötekinin kültürünü yıkma işine girişebilir ve hatta onu yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bırakabilir.

Farklı kültürlerin varlığını kabul etmek, kültürel çeşitliliği olumlu karşılamak, yazık ki her zaman istenildiği biçimde cereyan etmemektedir. Farklı kültürlere saygı gösterme çok kolay olmamaktadır. Bir topluluğun ya da bireyin kendi kültürünün değerlerini yüce ve tek kabul ederek farklı kültürleri kendi değer sistemiyle yargılaması (bu çoğu zaman küçümseme ya da tehlikeli görme şeklindedir) etnosentrizm (etnik merkezcilik) olarak adlandırılır.

Kültür tarihi çalışmaları ya da kültür incelemeleri geçmişte oldukça yaygın olmasına rağmen kültür tarihinin bir bilim dalı olarak ortaya çıkışı ve yükselişi 70’li yıllardan itibaren olmuştur.

Kültür tarihi genel tarih anlayışından farklı bir yöntemi benimsemiştir. Bu da onun diğer bilim dallarıyla özel bir ilişki kurmasına neden olmuştur. Bu bilimlerin başında, elbette önce tarih gelmektedir.

Kökeninde, düşüncelerin tarihini, yani kültürün yaşandığı ortamı tasvir etme anlayışı egemen olan seçenek kültür tarihidir.

Bilim adamlarının saptamalarından yola çıkarak yeni bir tarihsel alan olan küresel tarih, dünya tarihinden farlı olarak, küresel eğilimlerin, küresel kurumların, küresel hareketlerin, küresel kriz ve sarsıntıların tarihini esas almalıdır.

Sosyal-Kültürel tarihlerin yazılabileceğini araştırmalarıyla kanıtlayan Fransız tarihçi Fernand BRAUDEL (1902-1985)’dir