TÜRK KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Sultan II. Murat zamanında sarayda gelişmeye başlayan edebiyat ve düşünce alanı klasik dönem Osmanlı kültürünün oluşmasını hazırlamıştır. Müzik teorisi üzerine iki tezkere yazdıran II. Murat, fıkıh, dilbilim ve devlet idaresi üzerine Farsçadan önemli çeviriler yaptırmıştır. Ayrıca Yazıcızade Ali’ye Tarih-i Al-i Selçuk (Oğuzname) diye bir kitap yazdırmış, aynı kişinin kardeşi de İslam dinine ait temel bilgileri halkın anlayacağı bir dilde sade bir Türkçe ‘ye çevirmiştir. Şiir sanatına özellikle önem veren II. Murat, sarayında işret meclisleri düzenlerdi. Bu meclislerde Sultan, şairler ve âlimler ile buluşur, özel düşüncelerini bu kişilerle paylaşır, yenir, içilir ve şiirler söylenirdi. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Fatih Sultan Mehmet Akdeniz dünyasında elde ettiği hâkimiyet ve gücü görsel olarak ifade etmek için ise İtalyan sanatçıları kullanmıştır. Osmanlı padişahları kendilerini imzaları olan ve resmi evrak üzerine yazılan tuğraları ile temsil ederlerdi. Oysa Fatih buna ek olarak Akdeniz dünyasının alışık olduğu görsel bir dil kullanmak istemiş ve imgesinin Akdeniz bölgesinde dolaşmasını sağlamak için portresinin olduğu madalyonlar döktürmüştür. Constanzo di Ferrara tarafından yapılan yağlıboya portresi ve madalyonu Fatih’i ileri bir yaşta göstermektedir.

Bu nedenle doru yanıt C'dir.

II. Beyazıd, birçok alanda standartlaşmayı başlatmıştır. Ölçüler, ağırlıklar, yapıların duvar kalınlığı, pencere açıklıkları vb. öğelerin standartlaşması kuşkusuz ki ekonomiye katkı sağlamış, büyük külliyelerin kısa sürede inşa edilmelerini kolaylaştırmıştır.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

E seçeneği dışındakiler, Osmanlı coğrafyasının farklı yerlerini dolaşmış, resmetmiş ya da yazmış kişilerdir. Fuzuli ise bir divan edebiyatçısıdır. 

Bu nedenle doğru seçenek E'dir.

Osmanlının 17. yüzyıl sonunda uluslararası bir antlaşma olan Karlofça Antlaşmasıyla toprak kaybetmeye başlaması, ilk kez Osmanlı yönetimini Avrupa ülkelerine farklı bakmağa zorladı. Yenilginin nedenlerini askeri yetersizlikte buldukları için de Sultan III. Ahmet Dönemiyle beraber Avrupa ülkelerine büyükelçiler gönderilerek bu ülkelerin bir Osmanlı tarafından görülüp incelenmesi istendi.
Paris’e elçi olarak giden Yirmisekizinci Mehmet Efendi’nin Sefaretname’si, içerdiği bilgilerle Osmanlı Sarayını etkilemiştir. III. Ahmet, Sadabat isminde Haliç’te Versaille Sarayını anımsatan yeni bir bölge kurdurmuş ve saray ileri gelenleri de buralarda kasrlar yaptırmıştır. Avrupa etkilerinin mimaride, mimari süslemede görülmeye başlandığı ve Lale Dönemi olarak bilinen bu dönemde İstanbul’da dışa dönük, doğaya dönük bir kent yaşamı dikkati çeker.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Şamanizmin bir yazılı kuralı yoktur.

Sözü edilen şair Karacoğlandır.

Bursa ipeği ünlüydü ve kozaları Bursa'da üretilir ve satılırdı.

Kabusname'nin yazarı Mercimek Ahmet'tir.

Venediklilerin yardımını engellemek için yaptırılmıştır.

Minyatürlerde kurgunun gerçekliği değil konunun ayrıntılı biçimde gözlenmesi önemlidir.

Coğrafi keşifler ve deniz yolu ulaşımıyla gidilen bölgelerden çok değişik maddi kültür verileri Avrupa’ya taşınıyordu. 16. ve 17. yüzyıllarda aydın kişiler, tüccarlar, prensler bu ilginç verileri toplayarak koleksiyon oluşturmaya başlamışlardı. “İlginç Şeyler Odaları “ (Cabinet de Curiosité) denilen bu yerlerde hayvan, bitki ve mineraller toplanırdı. Herkes yeni bulgusunu gösterir ve bunlarla da öğünürdü. Koleksiyonlarını göstermek için geceler düzenlenir ve bu tür toplantılar sosyal yaşamın bir parçası olurdu. Görülmemiş kuşlar, yeni çiçek cinsleri, yeni maden türleri merakla incelenir ve ne oldukları hayranlıkla tanımlanmaya çalışılırdı.

Her ülke sanayi üretimini tanıtmak için Dünya Sanayi Fuarları kurulmaya başlandı. Her ülke bu fuarlarda kendini ve üretimlerini tanıtıcı pavyonlar kurdu. Bu pavyonlarda farklı ülkeler, mimarilerinden giyim ürünlerine dek ürettikleri tanıtılmış oldu ve böylece kapitalist sistem yerleşmeye yüz tuttu. Paris’de Eyfel Kulesi ve Londra’da Cyristal Palace bu fuarlar kapsamında inşa edilmiştir.

Kapitalist üretim biçiminin kâr etme amacıyla ucuz iş gücü kullanması ve işçi sınıfının güvencesini sağlamaması, özellikle acımasız bir kapitalizmin gelişmesine yol açtı. Engels ve Marks, İngiltere’deki bu durumu analiz ederek diyalektik materyalizm kuramlarını geliştirecekler ve elde edilen kârın daha iyi bir dünya için insancıl ve toplumsal bir biçimde eşit olarak dağıtılması gerektiği tezini oluşturacaklardır.

Sosyoloji ve antropolojinin insan incelemelerine paralel olarak bireyin farklı biçimde ortaya çıkması ve yeni düzen içerisinde ortaya çıkan kaygılarının ve tedirginliklerinin araştırılmasıyla, bireyin iç dünyası bilimsel bir inceleme alanı oldu. Sigmund Freud (1856- 1939) insanın sadece pozitivist değerlerle ele alınamayacağını, insanın dışarıdan görülmeyen ve saklı duygu ve düşüncelerinin de olduğunu ileri sürmesiyle psikanaliz gibi yepyeni bir bilimin temellerini attı. Böylece bilinç, bilinçaltı, ego, süper ego gibi kavramlar bireyin iç dünyasını anlamada yeni bir yönelim oluşturdu.

Modern estetik anlayışın temellerini atanlardan biri de Charles Baudelaire (1821 - 1867) olmuştur. Sanatsal bir yapıtın estetik değeri olması için onun sadece güzeli yansıtması gerekmediğini, çirkinin de estetik bir kategori olduğunu ileri sürmüştür.

Sultan III. Selim, Nizamı Cedid adıyla yeni bir askeri örgüt kurarak, onların yeni talimlerini ve eğitimlerini yeniçerilerinde uygulamasını istedi. İstanbul’da Selimiye Kışlasını kurdu. 1794’te, Teknik Üniversite niteliğinde, Sütlüce’de, Mühendishane-i Berri-i Hümayun kurularak yurtdışından gelen uzmanlarla ve yurt içinden sağlanan hocalarla eğitime başladı. Bu okulun eğitim programı medrese eğitimi programlarından farklıydı. Örneğin perspektif çizimin öğretildiği teknik resim dersleri daha sonra fotoğrafçılık gibi dersler mühendislik derslerinin yanı sıra öğrencilere okutulmaktaydı.

Neo-Klasik üslup yanısıra barok ve rokoko bezeme öğeleri beraberce kullanıldığı gibi zaman içinde bunlara oryantalist üslup elemanları da katılmıştır. Oryantalist yani Doğu kültürlerine ait olan özelliklerin görüldüğü üslup, Avrupa’da Fransız ve İngiliz sömürgeciliğine bağlı olarak ortaya çıkmıştı. Öncelikle resim sanatında romantik akım içinde görülen bu üslup daha sonra mimariye de yansımıştır. Fransızların Kuzey Afrika ve Mısır’ı almaları sonucu Arap-İslam yapılarında görülen at nalı kemerler, renkli taşlar, yüzeylerin hiç boş bırakılmadan bezenmesi Fransa’da görülürken, İngilizlerin Hindistan üzerindeki hâkimiyetleri de Hint-İslam mimari özelliklerini gündeme getirdi. Yabancı mimarlar aracılığıyla “yeni bir üslup “olarak Sultan Abdülaziz döneminde İstanbul’da görülmeye başlandı.

Neo-Klasik, eklektik ve oryantalist üslup Osmanlı mimarlarının kendi geleneksel mimarlıklarına bakmalarına neden oldu. Özellikle yurt dışında eğitim alan Mimar Vedat ve Mimar Kemalettin gibi mimarlar modern teknoloji ile beraber Selçuklu ve Osmanlı mimari öğelerini yeniden kullanmaya başladılar. II. Meşrutiyetin ve Ziya Gökalp’in Türkçülük akımları ile desteklenen bu mimari dil, I. Ulusal Mimari üslubu olarak Cumhuriyetin ilk dönemlerinde de 1930’lara kadar devam etti.

19. Yüzyıl başında İstanbul’a gelen Raimond d’Aranco ise Art Nouveau veya Jungenstil denilen, sanayileşmenin sıradan üretimine farklı olma kaygısıyla öne çıkan “yeni sanat” anlayışını getirdi. Aranco, Beşiktaş’ta Şeyh Zafir Türbe ve Kitaplığında gördüğümüz bu üslubu Karaköy ve Beyoğlu’ndaki apartmanlarda kullandığı gibi, ahşap yalılara da uyarladı.