TÜRK KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 15

Botticelli (1445-1510) Venüs’ün Doğuşu (1480) adlı eserinde, Venüs’ün denizden köpükler içinden çıkışını betimlemiş, idealize edilmiş bir güzelliği sembolize etmiştir.

Vikingler 8. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar neredeyse Avrupa kıtasının tamamına akınlar düzenlemişlerdir. Akınlar esnasında hayatta kalan ve Avrupa'nın çeşitli bölgelerine dağılan keşişlerin olayları dramatikleştirerek anlatması Viking korkusu ve düşmanlığını oluşturmuştur. Bu anlatımlar aynı zamanda Vikinglerin kaba, ilkel ve medeniyetten uzak görülmesine neden olmuştur. Bu nedenle Avrupalılar uzun süre Viking geleneklerine kayıtsız kalmıştır. Doğru Cevap A

Karolenj mimarisi aracılığıyla aktarılan haç planlı bazilika formu Otto dönemi kilise mimarisine aittir. Doğru Cevap A.

15. yüzyıldan itibaren Avrupalıların yeni coğrafyalar keşfetmeleri ve bu topraklardan yeni gelirler elde etmeleri, ticaret ağları kurmaları ve buralarda maden işletmeleri açmaları önemli ekonomik gelişmelere yol açmıştır. Dolayısıyla I, II ve III şıkları doğrudur. IV şıkkı yanlıştır. Feodal sistem, Ortaçağ’da gelişmiş ve bu dönemde de bazı yerlerde kalıntılarını sürdürmektedir.

Doğru yanıt Arpa’dır. Arpa tarımın başlangıcından beri Eski Dünya’da bilinmektedir. Yeni Dünya ticaretiyle birlikte Avrupa’ya giren ürünler mısır, kakao, kahve ve tütündür.

Doğru yanıt Latin alfabesinin keşfidir. Latin alfabesi Roma döneminden itibaren kullanılmıştır. Matbaanın keşfiyle ilgisi yoktur.

Fatih Sultan Mehmet’in davet ettiği Rönesans dönemi İtalyan sanatçısı Bellini’dir.

Rönesans sanatı Ortaçağ sanatının devamı niteliğinde değil aksine Ortaçağ sanatına bir tepki olarak tanımlanabilir. İnsanı ön plana çıkarmak, resim sanatında perspektif kullanmak, matematik hesapların sanata dâhil edilmesi ve plastik sanatların farklı alanlarında eserler veren sanatçıların varlığı Rönesans sanatının özellikleridir.

Rönesans döneminde gramer, retorik, tarih ve felsefe konularında eğitim aracılığıyla bilinçli birey ve vatandaş yetiştirmenin hedeflendiği düşünce hümanizmdir. Hümanizmin bir eğitim reformu olduğu söylenebilir.

Bu çağda, Çin’den ithal edilerek Avrupa’da kullanılan lüks ürünler (ipek, değerli taşlar, vb.) Bizans döneminden beri süregelen ticaretin devamıdır. Ayrıca kent devletlerinin gereksinimini oluşturan savaşa yönelik teçhizatın temini, deniz aşırı ticaret ve maden işletmeciliği çağın yenilikleridir. Avrupa’nın deniz aşırı ticareti İspanyol ve Portekiz krallıklarının liderliğinde sürdürülmüş, Doğuya ulaşan yeni ticaret yolları keşfedilmiştir. Bu keşiflerin entelektüel düşünceye etkilerinden biri Yeni Dünya’nın keşfiyle dünyanın yuvarlak olduğu görüşünün benimsenmesidir. Ortaçağ görüşüne zıt olan bu görüş, aslen İslam bilim düşünürleri tarafından 12. yüzyılda Çin’den alınmış olan pusula ve usturlap sayesinde bilinse de, bu çağdan önce Avrupa’da kabul görmemiştir.

Keşifleri, hem Doğu hem Amerika uygarlıklarına ve zenginliklerine ulaşma; Hıristiyanlığı yayma, bilme ve öğrenme arzusu olarak görmek gerekir. Avrupa artık yeni kıtalara yayılır, zenginlik kaynaklarını ele geçirir. Avrupa düşüncesi ve kültürü, evrensel bir değer olarak yayılmaya hatta egemen olmaya başlar. Bu sömürgeci anlayış yerli halkları ve yerel yaşamı dağıtmış ve hatta yok etmiştir. Örneğin 16. yüzyılda, Yeni Dünya’da, tarım ve ziraatte nüfusun imhasından kaynaklanan şaşırtıcı bir gerileme söz konusudur; örneğin Meksika’nın nüfusu azalır ve köle ticareti sonuç verinceye dek verimli topraklar işlenemez hale gelir; 1500’den sonra sömürgeci devletler hızla gelişir zenginleşir; İngiltere, sömürgeleri sayesinde en zengin ülkedir ve devrimler gerçekleştirir, ayrıca sanayi devriminin başlamasına öncülük edecek, Avrupa kültürünü egemen kılma sürecini şekillendirecek, ticaret yollarını açacaktır. Venedikli Marco Polo’nun (1254-1324) ünlü dünya seyahati Avrupa’da bir Doğu efsanesi yaratır; 1487’de, Portekizli Vasco da Goma İspanyol bayrağıyla Hindistan’ı; 1488’de Portekizli Bartolomeu Dias Ümit Burnu’nu; 1492’de Cenovalı Kristof Kolomb İspanyol bayrağıyla bilmeden Amerika’yı keşfeder; 1521’de Portekizli Macellan yine İspanyol bayrağıyla dünya turu yapar.

Matbaa öncesi kitap ve kitap basımı (elyazmalı) kilisenin elinde olduğu için eğitim ve kültürlenme de kilisenin tekelindeydi. Matbaanın icadıyla, bilgi bir tekel olmaktan çıkıp bütün sosyal sınıflara açık hale gelir. Özellikle üniversiteler (Paris Sorbonne, İngiltere Oxford ve Cambridge, Bologna Üniversiteleri) bundan geniş çaplı olarak yararlanır; ilk basılan metinler dinsel olsa da zaman içinde hızla başka alanları da içerir ve yayınlanan metinler, bazı değerler anlayışlarını ve sosyal sınıfların bilgilenme hiyerarşisini altüst eder. Kütüphaneler açılır, denizciliğin gelişmesine bağlı olarak Haritacılık gelişir ve bir disiplin olur. İlk matbaa, ağaç oyma tekniği kullanılarak, M.S. 593’te Çin’de kurulmuştu: 1450’de Gutenberg, kurşun alaşımından yapılan dökme harfleri hazırlayarak, (baskıdan sonra başka bir yazıda kullanılmak üzere bunlar saklanacaktır) bir basım yöntemi icad eder. Bu tipo baskı metal harflerle yapılır; uzun ve zahmetli bir baskı süreci gerektirir. Metal harflerin tek tek sayfa oluşturacak bir biçimde düzenlenmesi yöntemi kullanılır. Hollanda bu yüzyılda basım merkezidir. 19. yüzyılda modern matbaa makineleriyle sanayi devrimi, kültür iletişim ortamı yaratılmasında ve enformasyona ulaşımda temel bir işlev yüklenecektir.

Soru kitaptaki metni aynen sorduğu için hatırlama düzeyindedir.

Gelişen ticaretle liman kentlerinin önemi artmış ve Avrupa limanlarında ürünlerin depolanacağı mekânlar inşa edilmiştir. İthal ürünlerde uygulanan yüksek vergilendirme bazı ürün alımlarını durdurmuş, dış ülkelere ihracatı yapılacak ürünlerin yerel üretimleri teşvik edilmiştir. Bu ekonomi politikası, hem milliyetçi, hem emperyalist hem de, belli otoritelere üstünlük sağlayan bir sistem haline gelmiştir. Sosyal ve toplumsal boyutu ise, evliliğin teşvikiyle işgücü kaynaklı nüfus kontrolünün garantiye alınması, işçi ücretlerinin yapılan işe göre ücretlendirilmesi olarak kendini gösterir. Yoksullara özel yardım politikalarının içerisinde sağlık yardımları da söz konusudur. Kent devletlerine eklenen yeni koloniler ve bunlardan sağlanan gelirlerle, kent yaşamı farklı bir biçimde değişmiştir. Kolonilerin özerk ticaret yapma hakları yoktur; işlenecek hammaddeyi bağlı olduğu kent devletine sağlamak, üretilmiş ürünleri de tüketmekle yükümlüdürler.

Roma İmparatorluğu’nun yıkılışına ve “ortaçağ” adı verilen tarihsel dönemin başlamasına zemin hazırlayan istilalar ve göçler dizisi, M.S. 4. yüzyılın ortalarında, nedeni pek bilinmeyen bir kaynaşma sonucu Hunların batıya doğru göç etmeleri ve bu hareket sırasında önlerine çıkan çoğu Cermen kökenli pek çok kavmin yer değiştirmesine yol açmaları ile başlayan bu süreç Kavimler Göçü (Völkerwanderung) olarak adlandırılır.

İngiltere çevresindeki en ünlü buluntu merkezlerinden biri olan Suffolk yakınlarındaki Sutton Hoo’da, 6. ve 7. yüzyıllara tarihlenen iki Anglo-Sakson mezarlığı bulunur; bu mezarlıklardan çıkan zengin buluntular, Avrupa’nın eski göçebe kültürlerinin dünyasını yansıtan birer biçimsel sözlük niteliğindedir. Özellikle mezarlardan birinde bozulmamış bir bütün halinde bulunan gemi gömütünde bulunan altın ve değerli taşlarla bezeli giysi parçaları, miğfer, kılıç ve kalkan gibi çeşitli objelerdeki titiz ve özenli işçilik, maden işlemede ulaşılan teknik yetkinlik düzeyine işaret eder. Objelerde yer alan betimlemeler hiç şüphesiz, dönemin kültürünü ve inanç sistemini yansıtan sembolik anlatımlardır.

5. yüzyılda yerleşik yaşama geçen ve 6. yüzyılda Hıristiyanlığı kabul eden Cermen kökenli bir kavim olan Franklar, 8. yüzyıldan itibaren güçlenerek, büyük bir Hıristiyan imparatorluğu kurarlar. O çağın karmaşık ortamında, bütünleşmiş ve tek parça halindeki bir Avrupa hayal eden Frank kralı Şarman (yaklaşık 742-814)’ın hükümdarlığı boyunca toplumsal bir bütünleşme hedefi yanında, dönemin tüm entelektüellerini sarayı çevresinde toplayarak gerçekleştirdiği atılım, ‘Karolenj Rönesansı’ olarak adlandırılır.

Batı dünyasının anıtsal ölçüdeki ilk bağımsız heykellerinden olan Gero Haçı (970 civar›), İsa’nın çarmıha gerilişi konusuna insancıl bir yaklaşım getirmiştir; yuvarlak formların hâkim olduğu bu ahşap örnekte, ağır vücudun öne doğru bükülüşü, kolların fiziksel gerginliği ve yüz ifadesi katılıktan uzak, son derece gerçekçi bir yaklaşımla ele alınmıştır.

Bilim adamları kültür kavramını tüm toplumsal grupları düzenleyen organik kuralları, düşünsel eğilimleri ve sanatları, gelenek, görenek, inanç ve adetleri, aletleri ve tüketim maddelerini, ahlaksal kuralları, insanların gerçekleştirdiği yetenek ve alışkanlıkları içine alan bütünsel bir olgu olarak tanımlarlar.

Günümüzde, insanın kökenini, evrimini, biyolojik özelliklerini, toplumsal ve kültürel yönlerini inceleyen bir bilim dalı olan Antropoloji bilimi bünyesinde, kültürün gelişimini etnolojik, dilbilimsel, sosyolojik, psikolojik ve psikanalitik analiz yöntemleriyle ele alan bilim dalı Kültürel Antropoloji’dir. İnsanlığın ilkel dönemlerinden günümüze kadar çeşitli aşamalardan geçerek nasıl sürekli bir gelişme ve ilerleme gösterdiğini konu edinir.