TÜRK İSLAM EDEBİYATI

Orta Asya’da Karahanlılar döneminde ortaya çıkan Türk İslâm edebiyatıbilinen büyük eserlerini XI ve XII. yüzyıllarda meydana getirmiştir. Bu dö-nemde kullanılan Türkçe Hâkâniye Türkçesi olarak da isimlendirilen Karahanlı Türkçesidir.

Kutadgu Bilig, Aruzun feûlün feûlün feûlün feûl kalıbıyla yazılmıştır. Kutadgu Bilig, şark-İslâm geleneğine uygun olarak Allah’ı Peygamber’i, dört sahabeyi ve dönemin hükümdarı Büyük Buğra Han’ı öven medhiyeler ile başlamaktadır. Eserin aslını oluşturan dört temsili şahsiyet bulunmaktadır. Kutadgu Bilig, devlet içerisinde yönetenleri ve yönetilenleri bilgilendir-meyi hedefleyen siyasetname türünde 6645 beyitlik bir mesnevîdir.

Kutadgu Bilig, Türk İslâm edebiyatının bilinen ilk eseridir

Kutadgu Bilig’in üç nüshası bilinmektedir.

Türk dillerinin dîvânı (lugatı, kitabı) anlamına gelen Dîvânu Lugati’t-Türk,
Türkçe’nin ilk sözlüğüdür.

Sekiz ana bölümden meydana gelmektedir

Türk İslâm edebiyatının üçüncü önemli eseri manzum bir ahlâk kitabı olan
Atabetü’l-hakâyık’tır. Hakîkatler eşiği anlamına gelen eser, Edib Ahmed bin
Mahmud Yüknekî tarafından yazılmıştır.

Edebî olarak ise Ahmed Yesevî’nin dinîtasavvufi manzumelerine hikmet denilmektedir.

XIII. yüzyıl Anadolu’sunda Türk-İslâm edebiyatının temsilcilerinin mutasavvıf, ilk yazılı ürünlerin de dinî tasavvufî mahiyette eserler olduğu görülür.
Türk asıllı olan ancak eserlerini Farsça yazmış olan Mevlâna Celâleddin-i
Rûmî bu yüzyılın en büyük şairidir.

Hacı Bektaş-ı Veli’nin Makâlât, Kitâbü’l-fevâid, Fatiha Sûresi Tefsiri,
Besmele Şerhi, isimli eserleri vardır.

Yunus Emre’nin Divan’ı ve Risâletü’n-nushiyye isimli mesnevisi bulunmaktadır.

Yüzyılın önde gelen mutasavvıf şairlerinden biri, Garibnâme isimli eseriyle şöhret bulmuş olan Âşık Paşa (ö. 1332)’dır.