TÜRK İSLAM EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 20

XIV. asırda Mahmud b. Ali’nin (öl.761/1360) Nehcü’l- Ferâdis adlı eseriyle ilk örneğini veren Türkçe kırk hadis geleneği XV, XVI ve XVII. asırlarda gelişip genişlemiş, XVIII. asrın ikinci yarısından sonra ara sıra Köstendilli Şeyhi gibi dikkate değer manzum kırk hadis mütercimleri ortaya çıkmış olsa da sanat yönünden zayıf örnekler görülmeye başlanmıştır. Buna rağmen didaktik mahiyetteki bu tür yayılmaya devam etmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hikaye-i Geyikten alınan örnek dizede şair, Efendimizin mucizesini anlatmak üzere giriş yapmıştır. Efendimizin mucizeleri naat,siyer, mevlid gibi edebi türlerde yer almakla birlikte soruda bize ayrı bir tür olarak sorduğu için cevabımız B seçeneği olmalıdır.

Eski Türk edebiyatında Cenab-ı Hakk’ın isimlerini anlatan Esma-i Hüsna, Hz. Muhammed’in mübarek isimlerini konu alan eserlere  Esma-i Nebi denilmiştir. Hz. Peygamber’in dinî kültürümüzde yer alan isimlerinin manzum veya mensur müstakil eserler halinde toplanılması bir gelenektir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Hamdele. Cevap A'dır.

Besmele. Cevap C'dir.

Hamdele. Cevap C'dir.

Amma ba'dü. Cevap A'dır.

Tevhidi münacat. Cevap B'dir.

Telif-i kitab. Cevap A'dır.

Salvele. Cevap C'dir.

Amma ba'd. Cevap A'dır.

Esma-ı HAüsna. Cevap E'dir.

Tevhid. Cevap A'dır.

Mensur eserlerde müellifin âdet ve geleneğe göre, takip ettiği sıra: “Besmele, hamdele, salvele, ammâ ba‘dü” sözleridir. Manzum eserlerde ise bu sıra: “Besmele, Tevhîd-Münâcât, Na‘t, Sebeb-i Te’lîf-i Kitâb” şeklindedir.

Hamdele; “Allah’a şükretme” anlamına gelen “el-Hamdü li’llâh” cümlesinin kısaltılmış şeklidir.

Tekke, tarikatın usul ve erkanının öğretildiği, dervişlerin ruhen ve ahlaken eğitilip olgun ve yetkin kişiler haline geldikleri yerdir. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

Sûfi, hâl sahibidir. Hâl sahibi, gönlü zengin, ruhu temiz, ahlâkı düzgün, manevi yaşayışı güzel, Hakk’ın rızasını ve sevgisini kazanan kişidir. Bu ise, zâhidâne yaşantıyla sağlanacaktır. Hz. Peygamber’in yaşadığı dönemde zâhidâne yaşayan pek çok sahabe vardı. Bu hayat biçimi daha sonraki dönemlerde sistematik olarak gelişecek olan tasavvuf düşüncesinin habercisi olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Allah Teâlâ'nın aşkı ile kendinden geçtiği bir sırada;Hallacı Mansur  "Ene'l-Hak" dedi. Bu sözün anlamı, (Ben Hakkım) demek ise de, (Haktan başka hiç kimse yok) demek istemişti. Kalbin masivadan arınarak Hakk'ın esma, sıfat ve zılâl nûrlarına ayna olması sonucu meydana gelen şiddetli sevgi ve aşk sebebiyle salik, akis ve gölgeleri Hakk'ın kendisi zanneder. Hallac'ın "Ene'l-Hak" dediği makam burasıdır. Elini ateşe sokan kişinin yandığında can havliyle: "Yandım, ateş oldum." demesi nasıl mecazi bir hakikati ifade ediyorsa ve bu söz; söyleyenin gerçekten ateş olduğunu göstermiyorsa "Ene'l-Hak" sözü de böyle bir mecazi idraktir. Kulun kendi fiil ve davranışlarını görmez olup kendisinde olan fillerin Allah'a aid olduğunu idrak etmesidir. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.