TÜRK İSLAM EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 11

Şeyh Galib’in yazmış olduğu Hüsn ü Aşk, sebk-ihindi tarzında yazılmış ünlü bir aşk mesnevisidir.

Allah’ın Güzel İsimleri: Esmâ-ı Hüsnâlar, Allah’la ilgili edebî türlerin ilkidir. En güzel isimler anlamına gelen bu kavram, ‘’Allah’ın Güzel İsimleri’’ anlamıyla edebiyatımızda bir tür olarak kabul edilmiştir. Bu ifade, Kur’ân-ı Kerîm’de dört ayrı sûrede yer alan birer ayette geçmektedir. Bu dört sûre; Araf, İsra, Tâhâ, Haşr sûreleridir.

el-Musavvir

Her kimin olmasaydı ferzendi

Bu hevâ olsa gönlünün bendi

Yedi gün pâk olup ola sâim

Dilde bu ismi zikrede dâim

Vakt-i iftâr olıcak her bâr

Okuya bîst ü yek anı ey yâr

Ya‘ni su üzre okuya anı

İçe ol dem safâ bula cânı

Yedi gün eylese bu hâl üzre

Hak murâdın vere kemâl üzre

Hak ana bir oğul verse âşık

Ola ilmi ile izzete lâyık

 

Allah’ın eşi ve ortağı yoktur. Herkes O’na muhtaçtır ama o hiç kimseye muhtaç değildir. Bir adı da Tevhîd sûresi olan İhlâs sûresi, Allah’ın “eşi ve ortağı” olmadığının açık delîlidir. “De ki: O Allah birdir. Allah Samed’dir (her şey varlığını ve bekâsını ona borçludur. Her şey ona muhtaçtır, o, hiçbir şeye muhtaç değildir. Her şeyin başvuracağı, yardım dileyeceği tek varlık odur.). Kendisi doğurmamıştır ve (başkası tarafından) doğurulmamıştır. Hiçbir şey onun dengi (ve eşi) olmamıştır.”

Tevhîdler genel olarak kasîde şeklinde yazılır. Edebiyatımızda terkîb-i bend, tercî-i bend , musammat şekilleriyle yazılmış tevhîdler de vardır.

Arif Nihat Asya, Cumhuriyet döneminde münâcât yazan şairlerden biridir. Cahit Zarifoğlu, Bahattin Karakoç gibi sanatçılar da Cumhuriyet döneminde münâcât yazan başka sanatçılardır.

Zaîfiz, güçsüzüz biz, el

Elindir, kol kolun, Tanrı’m!

Ne oldurmak murâd etsen

Yeter bir tek “ol!”un Tanrı’m !

Hz Cebrail uykudayken vahiy getirmemiştir. Cevap A şıkkıdır.

Mersiye, dini edebiyatımızda bir kimsenin vefatı üzerine duyulan üzüntüyü ifade etmek üzere, ölenin meziyetlerini anlatmak suretiyle yazılan duygu yoğunluğu yüksek manzumelerdir. Ölenin arkasından söz söyleme geleneği İslamiyet öncesi Türk şiirinde yuğ adı verilen ölüm törenlerinde söylenen sagu adlı manzumelerle doğmuştur. Türk halk şiirinde ise ağıt olarak adlandırılmıştır. Sav, bilgece söylenmiş sözlerdir. Koşuk, doğa, sevgi, kahramanlık konulu manzumeler olup şölenlerde söylenir. Bu törenlerdeki sanatçılar şaman, kam, ozan, baksı adlarıyla bilinir.

Hadîkatü’s-süedâ - Fuzûlî

Kasideler övgü şiirleridir. Giriş (nesîb), girizgâh, methiye, fahriye, tegazzül, taç ve dua bölümlerinden oluşur. Nesîb bölümünde ası konuya geçilmeden güncel olan bir konunun betimlemesi yapılır. Fahriye kasidelerde bir bölümdür ve şair, kendini ve sanatını diğer şairlerle karşılaştırarak över.