TÜRK İŞARET DİLİ

Sağırların sosyal yaşamda karşılaştıkları en önemli problemlerden biri de sağlıkla ilgili konularda hastanede doktor ya da diş hekimleriyle iletişim kurmada yaşadıkları sorunlardır. İşaret dili ana dilleri olan sağır bireyler sadece bu dille iletişim kurabilmektedir. Bu insanlar sağlıkla ilgili konularda tıbbi terimlerle karşılaşmakta ve bunları anlamakta güçlük çekmektedirler. Sağırların büyük çoğunluğu Türkçe okuma ve yazma bilmemektedir.

Sağırlar sağlık problemlerini ancak bir işaret dili çevirmeni aracılığıyla aktarabilmektedirler.

Bu çevirmenler genellikle ailelerinden ya da yakınlarından biridir ve gönüllü olarak onlara eşlik etmektedirler.

Örneğin Ankara’da bulunan Lokman Hekim hastanesinde görev yapmakta olan bir işaret dili çevirmeni bulunmaktadır.

Toplum çevirmenliğinin bir parçası olan sağlık çevirmenleri aslında sağlık personeliyle sağırlar arasında bir arabuluculuk rolü üstlenmekte, bir anlamda kültür elçileri olurken sorunları çözmek, sağırların doğru, yerinde hizmet almaları, iletişimdeki kopuklukların ve yanlış anlaşılmaların önüne geçilmesinde çok önemli bir hizmet vermektedirler.

Bu nedenle çevirmenin bulunmadığı durumlarda sağlık personelinin TİD bilmesi ve iletişim kurabilmesi engellerin kaldırılmasında önemli bir girişimdir.

Avrupa Birliği yaptığı bir araştırmada bir sağırın ortalama okuma hızının 8-9 yaşlarında bir çocuğun okuma hızına denk düştüğünü saptamıştır.

Nitekim bu diyalogdaki “şikâyet” sözcüğü iletişim bağlamında “SEN HASTALIK NE?” ya da “SEN PROBLEM NE?” anlamında kullanılmaktadır.

Diyalogdaki “Başım ağrıyor” ifadesi TİD’de “BEN BAŞ AĞRIMAK” biçiminde ifade edilir ve işaretini yaparken önce sağ elin işaret parmağı kıvrık diğer parmaklar kapalıdır.

“Öksürüyor musunuz?” ya da “Şimdi hafifçe öksürün.” cümlelerinde geçen “öksürmek” fiilinin işaretiyle “öksürük” sözcüğünün işareti aynıdır.

“Şikâyet” sözcüğünün işaretinde sağ elin işaret parmağı açık, öbür parmakları kapalıdır, işaret parmağı dudağa konur ve bel seviyesinden öne yukarı doğru hareket ettirilir (Bkz. Sayfa 60, Diyalog 7.1). Bu açılamalardan da anlaşılacağı üzere sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

“Boğazım çok ağrıyor.” cümlesinde geçen “boğaz” sözcüğünün işareti de vücudun organlarının çoğunda olduğu gibi ikoniktir ve boğazın gösterilmesiyle ifade edilir (Bkz. Sayfa 161, Diyalog 7.1). Dolayısıyla sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Diyalogdaki “Eczaneden alın” cümlesinde geçen “eczane” sözcüğünün iki işareti vardır. Birinci işarette, önce “ilaç” ardından da “yer” sözcüğünün işareti yapılır. İlaç yeri gibi anlamlandırıp kullanılan sözcük için iki işaret yapılmaktadır. “Yer” sözcüğünün işaretinde ise iki el omuz hizasında, işaret ve başparmaklar açık, öbür parmaklar kapalı (C el) biçimde aşağı doğru indirilir. İkinci işarette ise ilaç sözcüğünün işareti yapıldıktan sonra iki el yumruk şeklinde göğüs hizasında sağ el sol elin üstünde dikey pozisyonda bir şeyi eziyormuş gibi ufak daire yapar. Bu işaretin eskiden bitkileri karıştırıp ilaç yapma yöntemine gönderme yaptığı düşünülebilir. Bu diyaloğun video çekiminde “eczane” sözcüğü ikinci işaretle gösterilmektedir. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

TİD’de “etmek” fiili yerine “yapmak” fiilinin kullanılmaktadır. Ancak “kontrol etmek” birleşik fiilinde ayrıca “yapmak” fiilinin işareti kullanılmamaktadır. Bu sözcük, tek işaretle ifade gösterilmektedir. Bu açıklamadan da anlaşılacağı üzere sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

“Sancı” sözcüğünün işaretinde “ağrımak” fiilinin diğer bir işareti olan ve “sancımak” için de kullanılan işareti yapılır. Bu sözcüğün işareti için sağ elin parmakları kıvrık ve önde parmaklar açılır ve tekrar bükülür, hareket tekrarlanır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

“Kolay gelsin” kalıp sözünün işaretinde “kolay” sözcüğün ardından “gelmek” fiilinin işareti yapılır. “Kolay” sözcüğünün işaretinde sağ elin işaret ve başparmağı birbirine değecek şekilde, öbür parmaklar açıktır. Kapalı parmak uçları sağ yanağa, ardından sol yanağa dokunur (Bkz. Diyalog 7.5, sayfa 165). Sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

“Randevu” sözcüğünün işaretinde iki elin işaret parmakları göğüs hizasında açıktır. Sağ ve sol avuç içleri birbirine bakacak şekilde, işaret parmakları birbirinin tersini gösterir biçimde, eller ayrılmadan hareket eder. Bu hareketin başına “R” harfi eklenir (Bkz. Diyalog 7.7, Sayfa 167).  Doğru yanıt C seçeneğidir.

Cümlede geçen “(diş) çekmek” fiilinin işaretinde sağ elin baş ve işaret parmağı açık diğer parmaklar kapalıdır, parmak uçları pense şeklinde açıp kapanır. Bu işaret diş çekme hareketine gönderme yapmaktadır (Bkz. Diyalog 7.5, sayfa 166). Doğru yanıt A seçeneğidir.

“Ultrasonografi” sözcüğünün işaretinde, sağ elin parmakları açık, çok hafif bükülüdür, parmaklar karnın önünde dairesel hareket çizer. Bu işaretin ultrasonografi aletinin karın üzerindeki hareketini simgelediği düşünülebilir (Bkz, Diyalog 172, sayfa 162). Doğru yanıt C seçeneğidir.

“Kontrol edeceğim.” cümlesindeki “kontrol etmek” fiilinin işaretinde iki elin işaret ve başparmakları birbirine dokunur, öbür parmaklar açıktır. Eller zıt yönde aşağıya yukarıya hareket eder (Bkz. Diyalog 7.1, Sayfa 160). Doğru yanıt B seçeneğidir.