TÜRK İŞARET DİLİ

Türk İşaret Dili'nde Türkçenin söz varlığına göre çok daha az sözcük bulunmaktadır. Edilgen yapı yoktur.Eş anlamlılık vardır. Diğer dünya işaret dillerinden farklıdır. ''Etmek'' fiili bulunmamaktadır.

Kitaba göre, ''İyiyim, teşekkür ederim'' ifadesi TİD'de ''BEN İYİ TEŞEKKÜR'' şeklindedir.

Kitaba göre, ''Görüşürüz” ifadesi TİD’de “BİZ GÖRÜŞMEK” şeklindedir. “Görüşürüz” sözcüğünün işaretini yaparken işaret ve orta parmak açık diğer parmaklar kapalı ve hareket gözden ileriye doğru dikeydir. El, diğer elin açık olan işaret ve orta parmağıyla birleşir. Hareketin gözden çıkması göz ve görmeye gönderme yapmaktadır.

Kitaba göre, “Güle güle” ifadesi Türkçede konuşma dilinde de kullanıldığı gibi karşısındakine el sallama hareketi yapılırken yüzde hafif bir tebessümle hareket desteklenmektedir. ''İyi yolcuklar'' ifadesinde her iki el karın hizasında, açık, düz ve avuç içleri birbirine bakacak şekilde eller öne doğru götürülür. ''İyi geceler''de her iki el düz, parmaklar açık ve yüz hizasındadır. Sağ el, sol elin üzerine gelecek şekilde eller birbirinin üzerine getirilir. Gözlerin önü kapandığı gibi karanlığın da gözlerin önünü kapattığı hayal edilebilir. İyi dilek sözcüğü olduğu için işaret yapıldıktan sonra eller karşı tarafa avuçlar yukarı doğru bakacak şekilde yönelir. Hatır sorma diyaloglarında sıklıkla geçen “iyi” işareti başat el göğüs hizasında ol- mak üzere parmak uçları birbirine birleşik ve yukarıya bakacak şekilde bilekten aşağıya yukarıya hareket ettirilir. “İyi” sıfatının işareti yüzdeki pozitif ifadeyle desteklenmelidir. “Teşekkür etmek ya da sağ ol/un” kalıp ifadesi, parmakla “T” harfi yapıp öne doğru uzatarak ya da başat elin işaret ve orta parmağın uçları birbirine değecek ve öbür üç parmağı açık biçimde el önce boğaza götürüldükten sonra parmaklar açık, avuç içi yukarı bakacak şekilde teşekkür edilen kişiye doğru uzatılması ile gösterilir.

Doğru transkriptler:

''Senin adın ne?'' - ''SEN AD NE?''

''Nasılsın?'' - ''SEN NASIL İYİ?''

''İyi değilim'' - ''BEN İYİ ^ DEĞİL''

''Akşama görüşürüz'' - ''BİZ AKŞAM GÖRÜŞMEK''

''Kendine iyi bak!'' - ''SEN KENDİN İYİ BAKMAK''

Kitaba göre, işaret dillerini konuşma dillerinden ayıran beş temel sesbi- limsel parametre bulunmaktadır. Cuax(1992) bu parametreleri aşağıdaki gibi belirtmektedir:

• El şekli: Elin açık, kapalı, parmakların düz, kıvrık, kapalı vb. kullanılması
• El yönelimi: Elin yönü (sağ, sol, çapraz, ön, arka)
• Konum: İşaretin gerçekleşme alanı (göğüs, bel, baş seviyesi, ya da üst çene hizası) • Hareket: Kolun, bileklerin, parmakların ve elin hareketi
• Yüz ifadesi: Yüz mimikleri, kaş, göz hareketi vb.

Kitaba göre ''Görüşürüz'' kavramının işaretini yaparken işaret ve orta parmak açık diğer parmaklar kapalı ve hareket gözden ileriye doğru dikeydir. El, diğer elin açık olan işaret ve orta parmağıyla birleşir.

Kitaba göre, “Günaydın” sözcüğü iki işaretten oluşur. İlk işarette sağ el yumruk biçiminde işaret parmağı öne doğru çıkıntılı ve başparmakla bitişik öbür parmaklar kapalıdır (T el). El öne doğru getirilirken işaret ve başparmak açılır.

Kitaba göre, “Yarın” zaman belirtecinin işaretinde sağ el, sağ omuz hizasında başparmak açık öbür parmaklar kapalıdır. Başparmak omuz hizasından öne doğru getirilir. Dikkat edilirse bu işaret “gün” sözcüğünün işaretinin öne doğru hareketlisidir. Parmağın öne doğru hareketi gelecek zamana gönderme yapmaktadır.

Kitaba göre, “Olmak” fiili TİD’de sıkça kullanılan bir fiildir. Sağ el göğüs hizasında, avuç içi yukarı- ya bakacak şekilde, parmaklar kıvrık, el aşağıya doğru indirilirken parmak uçları birbirine değecek şekilde birleştirilir.

İşaret dilleri hakkında bir başka ön yargı da bu dillerin sadece jest ve mimiklerden ibaret olduğu ve pandomime benzediğidir; oysa işaret dilleri, ellerin, üst gövde ve yüzün kullanıldığı, konuşma dilleri gibi karmaşık bir görünüm sergileyen, dilbilgisel ve anlamsal yapıları bulunan doğal ve yaşayan dillerdir (Dikkuya, Makaroğlu ve Arık, 2015).

İletişim kurarken elin ve parmakların kullanılmadığı durumlar da vardır. Örneğin, başın hareketi (sağ, sol, yukarı, aşağı), özellikle olumsuzluk ifadelerinde el dışı hareketler olarak nitelendirilen kaşların yukarı kalkması, soru sorma durumlarındaysa vücudun soru sorulan kişiye doğru eğilmesi iletişimi bütünleyen eylemlerdir. Bu hareketler, doğru ve yerinde kullanılmadığı takdirde iletişim kopukluğu ya da yanlış anlaşılma gibi olumsuz
durumlar doğurabilirler.

işaret dillerini konuşma dillerinden ayıran beş temel sesbilimsel
parametre bulunmaktadır. Cuax(1992) bu parametreleri aşağıdaki gibi belirtmektedir:
• El şekli: Elin açık, kapalı, parmakların düz, kıvrık, kapalı vb. kullanılması
• El yönelimi: Elin yönü (sağ, sol, çapraz, ön, arka)
• Konum: İşaretin gerçekleşme alanı (göğüs, bel, baş seviyesi, ya da üst çene hizası)
• Hareket: Kolun, bileklerin, parmakların ve elin hareketi
• Yüz ifadesi: Yüz mimikleri, kaş, göz hareketi vb.

sesleme ise konuşma dilinin öğesidir

Türk İşaret Dilinin çok farklı ve karmaşık yapısının yanında belli başlı özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

TİD’de edilgen yapı yoktur. (a şıkkındaki cümle edilgendir)

"TÜRK İŞARET DİLİNDE TEMEL İLETİŞİM BECERİLERİ" başlığı altında Türk İşaret Dilinin çok farklı ve karmaşık yapısının yanında belli başlı özellikleri
sıralanmaktadır ve maddelerden biri bu konu ile ilgilidir:

TİD’de Türkçedeki ünlü - ünsüz uyumu aranmaz.

sayfa 63'te "Türk İşaret Dilinin çok farklı ve karmaşık yapısının yanında belli başlı özellikleri" altındaki maddelerde (“Var” ve “Yok” işaretlerinin sıklıkla kullanıldığı) görülmektedir

TİD’de genel olarak ad durum ekleri kullanılmamaktadır. Anlamı veren "değil" sözcüğüdür.

TÜRK İŞARET DİLİNDE TEMEL İLETİŞİM BECERİLERİ başlığı altında Türk İşaret Dilinin çok farklı ve karmaşık yapısının yanında belli başlı özellikleri sıralanmıştır. Bunlardan biri de: 

TİD’de “etmek” fiili bulunmamaktadır, bu nedenle etmek fiili yerine “yapmak” fiili kullanılmaktadır.

Vedalaşmalarda ifadesi TİD’de “BİZ GÖRÜŞMEK” şeklindedir. “Görüşürüz” sözcüğünün işaretini yaparken işaret ve orta parmak açık diğer parmaklar kapalı ve hareket gözden ileriye doğru dikeydir. El, diğer elin açık olan işaret ve orta parmağıyla birleşir. Hareketin gözden çıkması göz ve görmeye gönderme yapmaktadır.

TİD söz dizimine göre cümle transkripti aşağıdaki gibidir: (İşaret dilinde parmak abecesinde büyük harf kullanılmaktadır): sayfa 64