TÜRK İDARE TARİHİ - Deneme Sınavı - 10

Selçuklu taşrası yönetimi; hanedan mensupları, Gazne, Memluk örneğinden bildiğimiz gulam (kul-köle) emîrler, Türkmen gazi beyleri, Ermeni ve Gürcü krallıkları, Mekke şerifleri gibi hükümetler/idareler arasında taksim edilmişti. Merkezden tayin edilen eyalet yöneticisine “emir” unvanı verilirken hanedan mensuplarına “melik” denmekteydi. Örneğin Melikşah’ın kardeşi Tutuş Suriye’de, amcaoğulları Kavurdlar Güney İran’da, aynı şekilde Süleyman Şah Anadolu’da özellikle de Melikşah’dan sonra merkezden bağımsız kendi başına idarenin keyfini sürmüşlerdi. Şehzadeler/melikler ise kendi başına bir kategori oluşturmaktaydı. Atandıkları eyalette küçük bir divan oluşturur ve vezir (atabeg) tayin ederdi.

Metinde verilen bilgiler doğrultusunda yorumlamada bulunduğumuzda eski Türk Devletlerindeki bazı gelenek ve göreneklerin İslamiyetin kabulüne rağmen devam ettiği ve bazı yönetimsel konumların aynı isimlendirmeyi aldığı görülmektedir. Metinde başka bir bilgi verilmediği için a, b, c, ve e çeldiricileri hakkında bir yorumda bulunulamaz. Bu nedenle doğru cevap d seçeneğidir.

Talas Savaşı sonrasında Türkler arasında İslamiyet’in kabulünün yaygınlaştığı ilgili ünitede açıklanmaktadır.

Soru kökünde yer alan metin kut inanışından bahsetmektedir. Kut inanışına göre padişahın tanrısal bir özelliği yoktur. Padişah yarı tanrı veya aziz değildir.

Soru kökünde verilen tanım Kutadgu Bilig adlı eserin yazarı Yusuf Has Hacib’e aittir.

Ünite okunduğunda verilen tanımın divan-ı arz kurumuna ait olduğu görülmektedir.

Karahanlı Devletinin Batı kanadının en üst düzey yöneticisi ‘ilig’dir. B seçeneğinde ise doğu kanadı ifadesi yer almaktadır. Bu nedenle cevap b seçeneğidir.

Müslümanlığın Karahanlı yöneticiler arasında yaygınlaşmasına ve en sonunda Oğulcak'ın yeğeni Satuk Buğra tarafından kabul edilmesine sebep olmuş ve Satuk Buğra bir sonraki aşamada amcasını tahttan indirmesiyle Karahanlı Devleti'nin batı kanadında islamiyet'in resmen kabul edilmesini sağlamıştır.

Gazne Hanedanı Soy Ağacında en tepedeki isim Sebüktegindir. 977-997 yılları arasında hüküm sürmüştür.

Selçuklu Ordusunun her türlü ihtiyacını karşılayan divan Divan-ı Arzı'l--cuyuş'tür.

Arslan Bey'in yerine bir diğer şefin, kardeşi Musa'nın seçilmesi ve onun "yabgu" payesini kullanmaya başlaması, boy geleneğinin hakimiyetini göstermektedir.

İlgili dönemde adalet kavramının coğrafya ile beraber geçirdiği dönüşüm ve adalet kavramına atfedilen önem bilinmektedir. O nedendir ki Müslüman hakanın adaleti sahiplenmesi bu çerçevede gerçekleşmiştir.

Talas zaferi ile Abbasiler ve Karluklardan oluşan ordu Çinlileri yenmiş ve bu zafer İslamiyet'i Orta Asya coğrafyasına taşımıştır

Seçenekler incelendiğinde A, B, C ve D şıklarının Samani baskısının ve işgalinin bir göstergesi olduğu görülmektedir. E seçeneğinde yer alan şehirlerin ele geçirilmesi ise baskı döneminden sonraki politikaları simgelemektedir.

Kün ifadesi Eski Türkler'de Kağana eşit olan yönetim sahibini ifade eder. Devletin başında yaşanan bu değişim yönetim anlayışının değiştiğini gösterir.

Seçenekler arasında A şıkkında bulunan Hacib, hükümdarın bütün işlerinde ona yardımcı olan danışman görevini yapardı ve bütün adımlarından haberdar olurdu. Bu bakımdan hükümdara en yakın kişi Hacibtir.

Gazneliler Abbasiler Devleti'nin eyalet sisteminde taşra yönetimlerine taviz vermesi sonucu siyasi kimlik kazanıp tarih sahnesine çıkmış devletlerden biridir.

Divan-ı Arz Gaznelilerde günümüz Milli Savunma Bakanlığı işlevlerini yerine getirir, orduyla ilgili meselelere bakardı.

Divan-ı Arzı'l-cuyuş büyük divanda yer alır ve ordunun her türlü ihtiyacıyla yakından ilgilenme görevini yerine getirirdi.

Sünni İslamlığa ters inanç ve hiziplerle mücadeleye girişilmiştir.