TÜRK HALK ŞİİRİ

XVII. yüzyılda aralarında Âşık, Âşık İbrahim, Âşık Mustafa, Âşık Ömer, Benli Ali, Bursalı Halil, Edhemî, Demircioğlu, Ercişli Em- rah, Eroğlu, Gedayî, Gevherî, Hakî, Haliloğlu, Kâmilî, Karaca Oğlan, Kâtibî, Kâtip Ali, Keşfi, Kayıkçı Kul Mustafa, Koroğlu, Kul Deveci, Kul Süleyman, Kuloğlu, Öksüz Âşık, Piroğlu, Sun’î, Şah Bende, Şahinoğlu, Şermî, Tameşvarlı Âşık Hasan, Türabî, Üsküdarî, Yazıcı, Zaifî gibi Âşık şiirinin en bilinen temsilcileri çıkmıştır. Bu edebiyat türü XVII. yüzyılda hem şairleriyle hem de verilen eserler açısından en verimli çağ yüzyıl olmuştur.

Şiirlerinden öğrendiğimiz kadarıyla Osmanlı-Rus Savaşı'na da katılmış olan Âşık Ömer'in şiirlerinden bir ordu şairi olduğunu söylemek mümkündür. Âşık Ömer, şiirlerinde Ömer mahlasının dışında, Derviş Nihanî ve Adlî mahlaslarını da kullanmıştır.

Ömer’in Türk şiirine getirdiği yeniliklerden birisi de 58 dörtlükten oluşan şairnâmesidir. Bu şiirde döneminden önce ve zamanında yaşamış olan 47 âşığın; Âhî, Bağzade, Dağlı Mustafa, Deli Balta, Emirzade, Gedayî, Halil (Bursalı) Karaca Oğlan, Kâmil, Kâtibî, Köroğlu, Kuloğlu, Meylî, Öksüz Âşık, Sipahî, Yazıcı, Yegânî vb. yanı sıra 88 şairden de söz etmektedir.

Karaca Oğlan’ın bazı şiirlerinde Halep’in fethi, Nemse Kralı ve Acem Şahı’na savaş açılması gib olayların ele alındığı görülmektedir.

Aşık Halil, Aşık Ahmed, Agahi, Aşık Deruni XVIII. yüzyıl Aşık Edebiyatı temsilcilerindendir.

Karaca Oğlan, Gevheri, Ercişli Emrah ve Aşık Ömer XVII. yüzyıl Aşık Edebiyatı temsilcileridir.

XVIII. yüzyılın en önemli âşığı olan Levni'nin âşıklığının yanı sıra ressamlığı, minyatür ustalığı ve hattatlığı da vardır. Atalarsözü Destanı ve Selanik-İstanbul yolculuğunu konu alan Tekerleme’si türünde ilk örnekler olması bakımından önemlidir. Edirne’den İstanbul’a göç eden Levnî, 1733 yılında burada vefat etmiştir.

Aşık Ahmed'in Avusturyalıların Bosna’ya yaptıkları seferle ilgili olarak yazdığı bir destandan hareketle (1737), XVIII. yüzyıl âşığı olduğunu söyleyebiliriz.

XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde doğduğunu söyleyebileceğimiz, Sun’î, şairnâmesinde Şarkî ile birlikte Bağdat’a şan veren bir şair olduğunu söylenen, XVII. yüzyılın ünlü âşıkları Âşık Ömer ve Gevherî’nin etkisinde kalmış, hece vezninin yanı sıra aruzla  şiirler yazmış XVIII. yüzyıl Aşık Edebiyatı temsilcisi Abdi'dir.

Bu yüzyılda XVII. yüzyıldaki gibi güçlü âşıklar yetişmemiştir. Yüzyılın âşıkları büyük ölçüde ordu şairidir ve elimizde fazla şiirleri yoktur.

Zaifi XVII. Yüzyıl aşıkları arasında yer alır. sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Divan, Koşma, Şairnâme ve Kalenderî türlerinden farklı olarak, Semai özel bir ezgiyle söylenen nazım türüdür.

Şairnâme türünün ilk örneğini Âşık Ömer vermiştir.

Gevheri, Karaca Oğlan, Âşık Ömer ve Ercişli Emrah XVII. Yüzyıl şairlerindendir. Abdî ise XVIII. Yüzyıl şairidir.

Erzurumlu Emrah halk şiiri türlerinin yanında divan, kalenderî, semaî ve gazel gibi türlerde de yazmıştır. Onu bu yönüyle bir âşıktan daha çok “kalem şairi” sayabiliriz.

Karaca Oğlan’ın hayatı ve şiirlerine bağlı olarak oluşan bazı hikâyeler vardır. Karaca Oğlan ile İsmikan Sultan, Azerbaycan’da Gul Mahmut, Türkiye’de Nar Mahmut veya Han Mahmut adlarıyla bilinen hikâyeler bunlardandır.

Ali Ufkî’nin iki şiirine ve aynı zamanda notalarına yer verdiği şair, aynı zamanda yukarıdaki şiirin de sahibi olan Karaca Oğlan’dır.

Karacaoğlan’ın şiirlerinin dili durudur ve derlendiği bölgenin dil özelliklerini yansıtmaktadır. Onun şiirlerinde Arapça ve Farsça kelimeler yok denecek kadar azdır. Şiirlerinde aşk, sevgi, tabiat ve güzellikleri işlemiştir.

Bu yüzyılda Nedim, Şeyh Galip, Koca Ragıp Paşa, Nahifi, Esrar Dede, Veysi, Seyid Vehbi, Haşmeti ve Fitnat Hanım yetişmiştir.

Fuad Köprülü’nün Konyalı olduğundan söz ettiği; destanında 1807 yılındaki bir isyanı işleyen şair Âşık Nigârî’dir.