TÜRK HALK ŞİİRİ

Bu yüzyıl âşık edebiyatının en güçlü olduğu dönemdir. Âşık, Âşık İbrahim, Âşık Mustafa, Âşık Ömer, Benli Ali, Bursalı Halil, Edhemî, Demircioğlu, Ercişli Em­rah, Eroğlu, Gedayî, Gevherî, Hakî, Haliloğlu, Kâmilî, Karaca Oğlan, Kâtibî, Kâtip Ali, Keşfi, Kayıkçı Kul Mustafa, Koroğlu, Kul Deveci, Kul Süleyman, Kuloğlu, Öksüz Âşık, Piroğlu, Sun’î, Şah Bende, Şahinoğlu, Şermî, Tameşvarlı Âşık Hasan, Türabî, Üsküdarî, Yazıcı, Zaifî vb. âşık şiirinin başlıca temsilcileridir.

Kırım Türkleri arasında onun şiirleri bestelenmiş, geçmişte meclislerde okunmuş, günümüzde ise okunmaya devam etmektedir. Hatta 1944 Sibirya sürgününde yanlarında götürdükleri birkaç eserden birisi de Âşık Ömer Divanı’dır.

Âşık Ömer, bir mısraında, “Arabî, Farsü bilmeyen dile minnet eylemem.” dediğine bakılırsa, Farsçanın dışında Arapçayı da bilmektedir.

Ercişli Emrah’la ilgili ilk araştır­mayı ise, Murat Uraz yapmıştır.

Yozgatlı Karaca Oğlan: M. Şakir Ülkütaşır, 1933 yılında yayımladığı bir ma­kalesinde bu âşığımızı gündeme taşırken üç yıl sonraki bir yazısıyla da yedi şi­irini ortaya koyar. Daha sonra Nazım Tanju ve M. Öcal Oğuz da bu âşığımızla ilgilenmişlerdir.

Bu yüzyılda XVII. yüzyıldaki gibi güçlü âşıklar yetişmemiştir. Yüzyılın âşıkları büyük ölçüde ordu şairidir ve elimizde fazla şiirleri yoktur. Yüzyılın önemli temsilcileri arasında Abdî, Agahî, Ahmet, Ali, Âşık Sait, Bağdadî, Civan, Derunî, Derviş Musa, Halil, Kâmil, Nifarî, Nuri, Hocaoğlu, Hükmî, Kabasakal Mehmet, Kara Hamza, Kâtibî, Kıymetî, Kul Himmet Üstadım, Küşâdî, Levnî, Mağripoğlu, Mahdumî, Mecnunî, Nurî, Nakdî, Neşatî, Ravzî, Sadık, Said, Seferlioğlu, Sırrı, Sü­leyman, Şem’î, Şermî, Talibî, Vartan, vb. sayılabilir.

Yüzyılın âşıkları hakkında pek bilgimiz yoktur.

Sun’î, şairnâmesinde Abdî’nin Şarkî ile birlikte Bağdat’a şan veren bir şair ol­duğunu söylemektedir.

XVIII. yüzyılın en önemli âşığıdır. Edirneli olan âşığın asıl adı Abdülcelil Çelebi’dir. Levnî âşıklığının yanı sıra ressamlığı, minyatür ustalığı ve hattatlığı ile de dikkati çekmektedir.

Âşık Ömer’in şiirlerine ise Âhu, Levnî, Rûhî, Siyâhî ve Şevkat gibi şairler nazi­reler yazmışlardır. Ayrıca XX. yüzyıl âşıklarından Bardızlı Nihanî de onun için bir bir medhiye yazmıştır.

Sun’î’nin Tekerleme adlı şairnâmesinden Benli Ali’nin balıkçı olduğunu, Abdî’nin ise Bağdat’a şan verdiğini belirleyebiliyoruz.

Türk âşık şiirinin ilkleri de bu yüzyılda görülmektedir. Âşık Ömer şairnâme
türünün ilk örneğini vermiştir.

Bu yüzyıl âşıkları şiirlerinde siyasî olayları ve kavgaları da işlemiştir: Kuloğlu,
Kayıkçı Kul Mustafa vb. bu âşıklardandır.

Ömer’in İstanbul ve semtlerini anlatan destanı da ünlüdür. O, ayrıca hayvanlarla ilgili uzun destanlar da yazan bir âşıktır.

Ercişli Emrah bir ordu şairi değildir.

Tekerleme adlı şairnâme Sun'i'ye aittir.

Ercişli Emrah’ın badeli olmasına karşılık, Erzurumlu bade içmemiştir

Pek çok kaynak onun din dışı konularda şiir söylediğini yazarsa da, Karaca Oğlan’ın şiirlerinde az da olsa dinî konuların ele alındığı görülür.

Öksüz Aşık 17. yüzyıl aşıklarındandır.

Soruda tanıtılan aşık Levni'dir.

Bu yüzyılın Karaca Oğlan’ı ayrıca Güneyli Karaca Oğlan ve Çukurovalı Karaca
Oğlan diye de bilinir. Âşığımızla ilgili bazı belgeler vardır. Bu belgelerin başında
1610 Polonya doğumlu Albert Bobowski’nin 1650 yılında yazdığı Mecmûâ-i Sâz
ü Söz adlı eseri gelmektedir.