TÜRK HALK ŞİİRİ

Âşık şiirinin konusu halkın hayatıdır. Bu sebepten âşık şiirinde; yaşanılan coğrafya, mensubu olunan halk ve onun sorunları dörtlüklerde anlatılmıştır.

Bu deftere Cönk adı verilmektedir. Cönklerde, mâni, atasözü ve bilmece gibi anonim ürünlerin yanı sıra, folklorun çeşitli alanlarından örneklere de rastlanabilir. Bazı cönkler günlük gibidir.

Cönklerde konu sınıflandırılması yoktur. Diğer şıklarda sunulan seçeneklerin tersi geçerlidir.

Divan şairlerinin sanatları ve eserlerinden söz eden tezkirelerde, az da olsa âşıklardan söz edilmektedir.

Ümmî âşıklar: Genellikle öğrenim görmemişlerdir. Saz çalmasını bilenlerin yanında, çalamayanlar da vardır. Hazırlıksız olarak şiir söylerler. Şiirleri büyük ölçüde millî veznimiz hece vezniyledir: Âşık Veysel, Fehmi Gür, vb.

Pir Sultan Abdal Din ve Tasavvuf ortamında yetişmiş bir şairdir.

Sivaslı olan Aşık Veysel İç Anadolu Bölgesi'nde yetişmiş bir şairdir.

Sicilleme Aşık faslında karşılaşmaya yer vermeyen bölümlerdendir.

Âşık kolunun oluşabilmesi gereken ölçütler: Odak hüviyetindeki usta âşığın dil ve üslubu, Şiirlerinde işlediği konular, Usta âşığın başında geçen ve hafızalarda silinmeyecek izler bırakan çeşitli olaylar, Usta âşığın karşılaşmaları, Usta âşığın tasnif ettiği hikâyeler, Usta âşığın kendisine ait ezgiler, Usta âşığa ait ayaklar'dır.

Hoca Ahmed Yesevi XII. yüzyıl Türk Halk Edebiyatı'nın en önemli temsilcisidir.

Seyahatnâmeler, Bilhassa çok zengin bir kültür derlemesi olan Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme adlı eserinde divan şairlerinin yanı sıra âşıklardan da söz edilmektedir. Cönkler, Genellikle dikey olarak aşağıdan yukarıya doğru aç›lan, halk arasında dana dili veya sığır dili gibi adlarla da bilinen, içerisinde âşık şiirinin yanı sıra az da olsa divan şiirinin de örneklerinin bulundu¤u defterlerdir. Tezkireler, Divan şairlerinin sanatları ve eserlerinden söz eden tezkirelerde, az da olsa âşıklardan söz edilmektedir. Menakıbnâmeler ise, Bu tür eserler daha çok dinî-tasavvufî Türk halk şairleri için iyi birer kaynaktır ve başta Yunus Emre olmak üzere Hacı Bayram Veli, Hacı Bektaş Veli gibi şairleri öne çıkmaktadır. Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

-

İlk sınıflandırmayı Fuad Köprülü yapmıştır. Doğru seçenek B şıkkıdır.

Âşık: İrticalen (Doğaçlama olarak ) saz eşliğinde şiir söyleyen kişidir.

Dîvânü Lûgati't-Türk şiir bakımından zengin bir eserdir. Dörtlükler veya be­yitler şeklinde karşımıza çıkan şiirlerden büyük bir kısmı hece vezniyledir; az sa­yıdaki şiir ise aruzla söylenmiştir.

Âşık şiirinin belirli söyleyicileri ve yazarları vardır. Bunlara ozan, âşık, saz şairi, halk şairi, kalem şairi ve kalem şuarası gibi adlar verilir.

Cönk: Genellikle dikey olarak aşağıdan yukarıya doğru açılan, halk arasında dana dili veya sığır dili gibi adlarla da bilinen, içerisinde âşık şiirinin yanı sıra az da olsa divan şiirinin de örneklerinin bulunduğu defterler.

Cönklerin Özellikleri

Badeli âşıkların büyük çoğunluğu Umay Günay'ın sistemleştirdiği şekilde, ba­de içme olayını dört safhada tamamlamışlardır:

Doğu Anadolu Bölgesi'nin Kars, Ardahan, Iğdır, Artvin, Ağrı (Tutak ve çevresi), Van (Erciş ve çevresi), Erzurum, Gümüşhane, Bayburt ve Erzincan illeri âşıklık ge­leneğinin geçmişten günümüze yoğun olarak yaşatıldığı coğrafyadır. Anadolu sa­hasının ilk âşığı Baykan (Bıkan) bu bölgede yetişmiştir.