TÜRK HALK ŞİİRİ

18.yüzyılda mutasavvıf şâirler arasında en tanınmış olan hayatları ve eserleri etrafında menkıbeler teşekkül etmiş iki mühim isim: Diyarbekirli Ahmed Mürşidî ile Erzurumlu İbrâhim Hakkı’dır. 19.yüzyılın asrın belli başlı Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı mensuplarından; İsmâil Safa, Kuddusî, Turâbi, Mihrabî, Vasfı-i Melâmi, Ayni Baba, Dertli, Seyrâni, Keçecizade İzzet Molla, Şeyhü’l-İslam Arif Hikmet, Salih Baba, Adile Sultan, Bitlisli Müştak Baba vb.lerini sayabiliriz.

Bursalı İsmâil Hakkı: Asıl adı İsmâil’dir. İstanbul’dan Aydos’a gelip yerleşen Mustafa Efendi’nin oğludur. Bursa’da Tuzpazarı civarında bir tekke yaptırmış ve orada yerleşmiş olması dolayısıyla Bursalı adıyla tanınmıştır. Bursalı İsmâil Hakkı, bir şair olmaktan çok, büyük bir mutasavvıftır. O, eserlerinde daha çok tasavvufun esas temel unsuru olan vahdet-i vücûd meselesini sade bir şekilde açıklayan bir din âlimi ve arif kişidir.  Belli başlı eserleri arasında; “Tefsir-i Rûhu’l-Beyân, Rûhu’l-Mesnevî, Şerh-i Hadis-i Erbain, Şerh-i Muhammediye, Şerh-i Bostan, Kitabü’l-Necat ve Divânı” vardır.

Araştırmacı ve mutasavvıf bir kişiliğe sahip olan Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın eserlerinin sayısı on beşi bulmaktadır. Bunların içinde en tanınmışları, İlâhî-nâme adıyla da bilinen Divân’ı ve Marifetnâme isimli kitabıdır. Sefine-i Nûh adlı eserinde İbrahim Hakkı, “İlâhî-nâme nazmımdır ve nesrim Marifetnâme’dir” der. Bursalı İsmail Hakkı’nın belli başlı eserleri arasında; “Tefsir-i Rûhu’l-Beyân, Rûhu’l-Mesnevî, Şerh-i Hadis-i Erbain, Şerh-i Muhammediye, Şerh-i Bostan, Kitabü’l-Necat ve Divânı” vardır.

19.yüzyılın asrın belli başlı Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı mensuplarından; İsmâil Safa, Kuddusî, Turâbi, Mihrabî, Vasfı-i Melâmi, Ayni Baba, Dertli, Seyrâni, Keçecizade İzzet Molla, Şeyhü’l- İslam Arif Hikmet, Salih Baba, Adile Sultan, Bitlisli Müştak Baba vb.lerini sayabiliriz.

Menâkıb-nâme: Bir tarikata üye bir velinin kerametlerinin anlatıldığı efsaneleri içeren eser.

Naat: Hz. Muhammet’i övmek için yazılan eserlere verilen ad. Bunun yanı sıra diğer peygamberler, halifeler, veliler ve din büyükleri hakkında da yazılabilmektedir.

Müştâk Baba’nın ailesi Hicrî 1051 (M.1642) yılında devrin mutasavvıf ve âlimlerinden Molla Süleyman Baba başkanlığında Hakkâri’den Bitlis’e göç etmiştir. Bu göçü müteakiben Müştak Baba da 1172/1759 yılında Bitlis’te dünyaya gelmiştir. Asıl adı Muhammed Mustafa’dır. Müştak Baba, ayrıca bir Hacı Bayram Velî mensubu ve onun hayranıdır. O, zaman zaman Ankara’ya gelerek onun kabrini ziyaret eder ve onun manevî olarak duasını alır. Nitekim o, bu ziyaretlerinden birisi esnasında, Hacı Bayram Velî’nin kabri başında söylediği bir Gazel’le Ankara’nın 1923 yılında İstanbul’la baş başa (başkent) olacağını ifade etmesi bu Velî’nin en büyük keşiflerinden birisidir. Müştak Baba; Velî, mutasavvıf, millî mefkûreye de vâkıf önemli bir şairimizdir.

Mihrâbî’nin ataları III. Selim devrinde İstanbul’a gelen Kırım hanlarına mensup bir ailedendir. O, gençliğinde bahriyeye intisap edip kolağalığına kadar yükselmiştir. Uzun süre çeşitli Bektaşî tekkelerinde rehberlik etmiştir. O, nev’-i şahsına münhasır olan meczup bir şair olması sebebiyle, kendisini Bektaşîlerin “Vâsıl ibni Atâ”sı kabul etmiştir. Mihrâbî, 65 yaşlarında iken H.1338 (M.1920)’de İstanbul’da vefat etmiştir. Mihrâbî; Halk Edebiyatı ve Âşık Edebiyatı alanlarında eserler verdiği gibi, Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı alanında da eserler vermiştir.

Derûnî: Asıl adı Hüseyin Avni Başok olan Derunî, “Hacı kardaş” lakabıyla da tanınmıştır. Aslen Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesinden olan Derunî’nin kendisinin mi, yoksa atalarının mı Pınarbaşı’dan gelerek Akdağmadeni’ne yerleştiği bilinmemekle beraber, uzun süre Akdağmadeni’nde oturduğu anlaşılmaktadır. Şiirlerinden anladığımız kadarıyla kendisinin iyi bir tahsil gördüğü, Yozgat’ta tanınmış bir hattat olduğu ve meydana getirdiği levhaların halen birçok cami ve mescitte bulunduğu bilinmektedir. Şiirlerini dinî ve tasavvufî konuları işleyen ve nasihat vermek amacını güderek yazmıştır.

20.yüzyıl Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı alanında da başarılı eserler vermiştir. Bu yüzyılın mutasavvıf şairlerinden; Edip Harabî, Mihrabî, Mehmet Nuri, Yozgatlı Hüzni, Âşık Molla Rahim, Derûni, Sıtkı, Zeynel Usul Baba, Ferid Kam, Ahmed Nâim, Ahmed Hamdi Akseki, Yahya Kemal, Kemal Edip Kürkçüoğlu vb.lerini ve eserlerinin edebiyatımızdaki mühim yerlerini belirtmekte fayda vardır.

Bu dönemde Nedim ve Şeyh Gâlib gibi büyük divan şairlerinin hece vezniyle türküler yazmaları dikkat çekicidir. Doğru cevap B'dir.