TÜRK HALK ŞİİRİ

XVIII. asır Azerî edebiyatının en şöhretli siması, Molla Penâh Vâkıf’tır. Vâkıf, geleneksel halk edebiyatı ile kaynaşmış, Klasik Azerî şiirinin son temsilcisidir.

XVIII. asır Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı sahasında da fazla bir yenilik görülmemekte, ancak eskilerin özellikle Yunus geleneğini devam ettirmekte oldukları bilinmektedir. XVIII. yüzyıl Anadolu’sunda; Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, genel bir duraklama ve gerileme hayatı içindedir. Bu dönemde kendi sahasında (Şeyh Gâlip hariç) eskisi kadar güzel eserler verilmez olmuştur. Daha çok halk kitlelerine seslenen bazı tarikat şeyhlerinin çok tanınmış eserleri bile bu dönemde ancak eski bilgi ve akideleri tekrarlayan, popüler hamle durumundadır. Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı şairleri İstanbul’da, Bursa’da, İzmir’de vb. tarikat çevrelerinde Yunus geleneğini devam ettirmektedirler. Buna başka bir deyişle “İlâhi” geleneği de diyebiliriz. Tekrarlanan ilâhîler, zaman zaman, güzel, ahenkli ve samimî olmakla beraber, ekseriye her tür söyleyiş sanatından uzak, vezin ve kafiye aksaklıkları içinde ve umumiyetle kültürsüz söyleşilerdir.

İlâhî-nâme adıyla da bilinen Divân’ı ve Marifetnâme isimli kitabın yazarı Erzurumlu İbrahim Hakkı’dır.

Bursalı İsmail Hakkı, şair olmaktan çok, büyük bir mutasavvıftır. O, eserlerinde daha çok tasavvufun esas temel unsuru olan vahdet-i vücûd meselesini sade bir şekilde açıklayan bir din âlimi ve arif kişidir.

Tekke şiirinde Allah’ın varlığı ve birliği üzerine yazılmış şiirlere tevhit denir.

Türk edebiyatında Allah’a yalvarıp yakarmak için yazılan manzum ve mensur eserlere münacat denir.

Asıl adı Ali olan Türâbî, XIX. yüzyılın en meşhur Bektaşî şairlerindendir. 1868 yılında Bektaşî tekkesi post-nişîni olarak, Nevşehir’in bugünkü Hacı Bektaş kasabasında vefat etmiştir.

Alfabetik bir sayı sistemiyle harflerin sayısal değerini belirleme işlemine Ebced hesabı denir.

Divan şiirinde daha çok aşk ve şarap üzerine yazılmış olmaları gazellerin en temel özelliğidir. Tekke şiirinde de kullanılmıştır.

Kendisini Bektaşilerin ‘Vasıl İbni Ata’sı kabul eden XX. Yüzyıl Dini-Tasavvufi edebiyatı temsilcisi Mihrabi’dir.

XVIII. yüzyıl Azerî edebiyatı simaları arasında daha çok nesirleriyle tanınan Mirza Mehmed, Türkçe ve Farsça şiirlerinde “Nâmî” mahlasını kullanan Mirza Abdürrezzak, İstanbul’da elçilik yapmış olan ve Nâmî mahlasıyla güzellemeler söyleyen Murtaza Kulu Han, geleneksel halk edebiyatı ile kaynaşmış, Klasik Azerî şiirinin son temsilcisi olan Molla Penâh Vâkıf sayılabilir. Muhyiddin Abdal ise XV. yüzyılın sonları ile XVI .yüzyılın başlarında yaşamıştır.

XVIII. yüzyıl Anadolu’sunda Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı sahasında fazla bir yenilik görülmemiş, Yunus geleneği devam ettirilmiş, Pir Sultan Abdal’ın etkisi devam ederek ona isnat edilen manzumelere yer verilmiştir. Bu dönemde Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı bir duraklama ve gerileme hayatı içindedir. Âşık Virânî ise XVII. yüzyılda yaşamıştır.

Bir şair olmaktan çok, büyük bir mutasavvıf olan, eserlerinde daha çok tasavvufun esas temel unsuru olan vahdet-i vücûd meselesini sade bir şekilde açıklayan, eserlerinin çoğu şerh mahiyetinde olan bir din âlimi ve arif kişi olma özelliği gösteren Bursalı İsmail Hakkı’dır.

Rûhu’l-Mesnevî, Tefsir-i Rûhu’l-Beyân, Şerh-i Bostan, Kitabü’l-Necat Bursalı İsmail Hakkı’nın eserlerindendir. Marifetnâme ise Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın eseridir.

Marifetnâme 1756 yılında Erzurumlu İbrahim Hakkı tarafından yazılmış nesir özelliğinde bir eserdir. Marifetnâme bir ilimler ansiklopedisi hâlinde kaleme alınmıştır. İbrahim Hakkı Marifetnâme’sinde, Niyazî -i Mısrî’nin Risale-i Devriyesi’ni aynen alarak, çırak-usta işbirliğini devam ettirmiştir.

Mahvî, Nasûhî, Mehdî ve Cemâlî XVIII. yüzyıl Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı şâirleri arasındadır. Fakat Seyrânî XIX. yüzyıl döneminde yer alır.

Tekke şiirinde Allah’ın varlığı ve birliği üzerine yazılmış şiirlere tevhit, Allah’a yalvarıp yakarmak için yazılan manzum ve mensur eserlere münacat, Hz. Muhammet’i övmek için yazılan eserlere naat, Hz. Muhammet’in Recep ayının 27. gecesi “Burak” ile göğe yükselerek Allah’la görüşmesini anlatan şiirlere miracnâme, velilerin yaşamlarını ve kerametlerini anlatan eserlere velayetnâme denir.

Mihrabi XX. yüzyılın temsilcilerindendir. Doğru cevap E'dir.

Bazı eserlerinde hurufiliğe eğilimi bulunan XIX. yüzyıl Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı temsilcisi Türâbî’dir. Doğru cevap A'dır.

İrşadü’l-Gâfilîn, Hac Rehberi, Din Yıldızı ve Coşkun Şiir adlı eserler Âşık Molla Rahim’e aittir. İlâhî-nâme ise Erzurumlu İbrahim Hakkı’ya ait bir eserdir.